Читањето на одличните романи на Јун Фосе (Нобелова награда за 2023 година) ме натера да се навратам на делата на најголемиот скандинавски писател Кнут Хамсун (роден на 4 август 1859 година), почнувајќи токму од неговата дебитантска книга. „Глад” е револуционерен роман прв пат објавен во 1890 година. Ова дело се смета за книжевно отворање на 20 век и важи за извонреден пример на модерна литература водена од психологијата. Според Исак Башевис Сингер, „Хамсун во секој поглед е татко на модерната книжевност“.

Наративот е длабоко нуркање во ирационалноста на човечкиот ум, претставена на интригантен и понекогаш на хумористично-апсурден начин. Приказната се одвива низ очите на неименуваниот протагонист, уметник кој се бори со животот на работ на гладта во градот Кристијанија. Додека се бори со огромната сиромаштија, наративот го прикажува неговото „забегување“ во параноја, очај и лудило, нудејќи живописен приказ на исцрпувачките ефекти на бескомпромисната состојба на глад.

Сепак, романот на Хамсун не е само приказна за физичката глад, туку и длабока психолошка студија. Менталната состојба на главниот лик, означена со заблуди и ирационални мисли, е исто толку резултат на неговата физичка лишеност, колку што е одраз на неговите интензивни внатрешни превирања. Ова истражување на „шепотот на крвта и молбата на коскената срцевина“ го прави „Глад“ пионерско дело во областа на психолошката литература.

Интеракциите на главниот лик со градот и неговите жители, вклучително и со жената за која фантазира и ја именува како Илајали, дополнително ја осветлуваат неговата ментална состојба. Неговите очајни обиди да го задржи своето достоинство и разум наспроти огромните неволји создаваат длабоко трогателен и вознемирувачки наратив.

„Глад“ е роман кој остава трајно влијание кај своите читатели. Неговото истражување на човековата состојба, борбата за опстанок и моќта на умот длабоко одекнуваат, што го прави безвременски класик во светската литература. Влијанието на романот може да се види и во делата на многу познати писатели од следниот, 20-ти век, а неговите теми продолжуваат да бидат актуелни и денес.

Накратко, „Глад“ е моќен, автобиографски роман кој навлегува во длабочините на човечкиот очај и борбата за опстанок. Неговото истражување на човечкиот ум и ефектите од екстремната лишеност го прават значајно дело во психолошката литература. Овој роман е доказ за литературниот гениј на Хамсун и неговото длабоко разбирање на човечката состојба.

По антологискиот „Глад“, Хамсун ги објавува и романите „Мистерија“ (1892) и Пан (1894) кои се сметаат за неформална трилогија. Неговиот талент беше награден две ипол децении подоцна, кога по објавувањето на „Плодовите на земјата“ (1920) му беше доделена Нобеловата награда за литература.

Но постои и друга страна на приказната. Имено, норвешкиот писател имал силни антианглиски ставови, делумно поради третманот на Норвешка за време на Првата светска војна. Затоа решил отворено да ги поддржи Хитлер и нацистичка Германија, сретнувајќи се со Фирерот за време на германската окупација на Норвешка. Поради неговата поддршка и квислиншкиот режим, по војната тој беше обвинет за предавство на татковината. Не беше осуден, официјално поради психолошки проблеми и прашања поврзани со староста, но му беше изречена голема парична казна во 1948 година. Последната книга на Хамсун, „На обраснатите патеки“, напишана во домашен притвор во Ландвик, се однесуваше на неговиот третман и отфрлањето на обвинувањата за неговата ментална неспособност. Почина во 1952 година, оставајќи го отворено прашањето дали на еден автор треба да се гледа во целина, во пакет со неговото дело, или неговата уметност треба да се конзумира надвор од неговиот световен живот и одлуките што притоа ги носел!?