Пролетта 2019-та година, Рјичи Сакамото постави пијано во неговиот двор во Њујорк и го остави изложено на надворешните влијанија за да набљудува како пијаното ќе се врати во природата. Пијаното гордо опстојуваше низ годишните времиња неколку години, пред конечно да се пресели во градината на пријателот на уметникот во Њу Стејт. Овие фотографии ја покажуваат трансформацијата и убавината на пијаното додека и’ се враќа во природата.
Поминаа педесет години од објавувањето на еден од култните романи во 70-те години на минатиот век. Настанат на основите на слободарските движења една декада пред тоа, книгата на Роберт Пирсиг со своите ставови делува свежо и релевантно и ден-денес, неретко служејќи како референца во разни дебати (не само книжевни). Башка, издаден е во 1974-та, годината на моето доаѓање на овој свет, а кон тој период во книжевноста и воопшто, во уметноста, имам посебни чувства. Токму затоа периодов решив да му се навратам и да го препрочитам ова дело, и во продолжение ќе се обидам да објаснам зошто истото се’ уште е битно.
Не знам зошто, но првата асоцијација за Загреб отсекогаш ми била „Крлежа“. Веројатно сеќавања на некои минати времиња. Затоа, за време на мојата минатогодишна еднонеделна посета на хрватската метропола, решив дел од времето да му го посветам на книжевниот великан, посетувајќи ја неговата куќа во која го поминал поголемиот дел од животот, и во која на крајот и починал. Денес таа е музеј отворен за посетителите. Ми се чинеше возбудливо да се биде во просториите каде тој пишувал, да се види кои книги ги содржи неговата домашна библиотека, да се помириса застоеноста на тој стар мебел во вилата на влезот од прекрасниот парк „Тушканац“… Има нешто кај книжевниците од стар ков што привлекува, што е дел од таа стара школа чии вредности се универзални, кои денес речиси и да не постојат. Желбата за нурнување барем за момент во тој недопирлив свет си е сосема легитимна желба, но… Секогаш постои едно „но“!
Пол Остер е мојот омилен американски современ писател. Се разбира дека ме погоди неговото заминување од овој свет на крајот од април минатата година. Неговиот последен роман „Баумгартнер“ беше објавен шест месеци пред неговата смрт, а белградската „Геопоетика“ на Бајац, која во изминатите две декади навремено ги објавуваше неговите дела на српски јазик, романот го објави неколку месеци по неговата смрт. Чудно е чувството кога знаете дека читате нешто што е обележано како „последно“, како нечија „лебедова песна“. Зад тоа зјае само празнината на белата хартија, па затоа возбудата и очекувањата се оправдано високи.
Zurim u karstnu jamu ispod mene i pijem domaće, Istarsko pivo. Ovaj balkon je idealno pozicioniran, ni na nebu ni na zemlji, i moram paziti da ne prekoračim granicu. Završavam drugu i posljednju limenku dragocene tijecnosti. Oblaci najavljuju olujno poslijepodne, ali to ne znaci da zip-line preko jame treba da stane. Na nekoliko koraka od Hiže od besida je platforma na koju pristiže nova grupa avanturista. Prepoznajem različite europske jezike. U prvim danima spisateljskog boravka bilo je čudno čuti tu buku, miks straha i oduševljenja, ali ubrzo sam shvatio da je u ovoj osami lijepo imati nekog nedaleko od sebe. Dižem ruku Martinu u znaku pozdrava, on mi uzvraća velikim osmijehom i pita kako je danas Makedonac. Kažem „Tutto bene” u duhu istarskog internacionalizma, i sve se nastavlja neopterećenim tokom popodnevne sijeste.
Сликата „Ecce Homo“ на Тицијан, создадена околу 1543 година, е единственото дело на венецијанскиот мајстор во Романија и воопшто, во Источна Европа. Изложена во општинскиот музеј „Регина Марија“, делото е под строг надзор заради нејзината непроценлива уметничка и историска вредност. Ова иконично парче уметност, симбол на италијанската ренесанса, не само што го збогатува локалното наследство, туку привлекува и меѓународни експерти и посетители, истакнувајќи се како уникатно културно богатство во регионот.
Во средношколските денови, освен задолжителните книги чие читање повеќе предизвикуваше отпор отколку возбуда (со чест на исклучоците!), во книжевноста баравме нешто што ќе ја заскокотка нашата фантазија, што ќе не’ однесе на места на кои дотогаш не сме биле. Го откривме Чарлс Буковски со сета негова валкана чистина, но тој свет на тие години како да ни беше недофатлив. Возбудлив, но недофатлив. И тогаш во фокусот ни влета Хенри Милер. Американец, но во Париз. „Светот на сексот“ и „Мирните денови на Клиши“ беа читани и препрочитувани по сто пати, а потоа нуркавме и низ дневниците на неговата голема љубов Анаис Нин. На тој начин Хенри и Џун и Хуго и Анаис, овековечени и на филмското платно од режисерот Филип Кауфман, станаа нашите вистински еротски херои.
Почитуван господине Бергман,
Ве молам дозволете ми да ви го честитам седумдесеттиот роденден.
Вашата работа длабоко го допира моето срце секогаш кога ќе ја видам. Научив многу од вашите дела и бев поттикнат од нив. Би сакал да останете во добро здравје за да создадете што повеќе прекрасни филмови.
Ако од мал си слушал музика, ако од мал си стекнал навика да купуваш носачи на звук (се разбира, касети, бидејќи зборуваме за 80-те години), ако од мали нозе си сфатил дека музиката е важна во животот, тогаш потајно си сонувал дека еден ден ќе добиеш музички систем на кој соодветно ќе ја пушташ и слушаш сета таа нотна убавина на овој свет. По редицата касетофони со сомнителен квалитет, најпосле го добиваш музичкиот систем како од германските каталози што си ги гледал кај тетка ти, и на радоста и’ нема крај. Во втората половина на деветтата декада од минатиот век саунд-системот „Kamacrown“, колку и да беше чкарт гледано од денешна перспектива, во тоа време беше остварување на детскиот сон, особено поради тоа што покрај касетите, се отвори можноста за слушање на музика и на грамофонски плочи. Така скромно започна ЛП-пасијата која трае и ден-денес.
Збирката „Даблинци“ (1914) од Џемс Џојс е една од најпознатите збирки раскази во книжевноста на 20 век. Секоја приказна си има своја вредност, но на мене највеќе ми се допаѓа расказот „Араби“, што е поетското име за Арабија. Во случајов насловот има само симболичко значење, бидејќи се работи за приказна за полнолетство која ги истражува темите на младешкиот занес, разочарувањето и контрастот помеѓу идеализмот и реалноста.
