Во последно време почнав да заборавам. Ситни нешта, но сепак битни за одржување на рамнотежата во сопствениот космос. Дел од овој непосакуван процес е и повременото заборавање на имињата и презимињата на познати актери и актерки. „Еј, како се викаше овој, играше во тој и тој филм“, често знам да прашам, и на крај можеби ќе ми текне, а можеби и не. Сепак, кога се работи за маестрален актер како Ентони Хопкинс, тука нема простор за заборав. И ако мојата заборавност можеби се должи на влегувањето во раниот период од средните години, тогаш најновата ролја на маестро Хопкинс е директно соочување со деменцијата како болест која најчесто ги „напаѓа“ луѓето во доцни години.
Оваа година со убава бројка „2020“ завршува со биланс во кој сите сме многу повеќе губитници отколку победници. Светската пандемија ни наметна ново темпо на живеење и нов начин на размислување кој се одрази во сите сегменти од животот, а на случувањата не беше имуна ниту моќната филмска индустрија. Во годината во која вистински добрите филмови не изостанаа, но беа помалку на број и проследени со многу помал интензитет и возбуда отколку што тоа го заслужуваат, се издвоија неколку наслови чија промоција се случуваше претежно „онлајн“. Меѓу нив беше и новиот филм „Уште една тура“ на данскиот маг Томас Винтерберг, чие претставување течеше од официјалната селекција на Канскиот фестивал, преку Сан Себастијан, Лондон, Хент, Чикаго, па се’ до филмскиот фестивал во Аделаида, Австралија.
Едно од можните бегства од секојдневното лудило е гледањето на вториот дел на „Треинспотинг“ во кино. Впрочем, како и постојаното бегство на ликовите од себеси и од другите и во обете остварувања. Никој не веруваше дека еден ден Дени Бојл ќе сними продолжение на култниот филм од пред 20 години, што тогаш го гледавме по неколку пати во ноќниот термин, од 23 часот, во киното „Центар“. Се согласувам со одредени коментари дека продолжението може да им биде интересно исклучиво на фановите на оригиналот, иако вториот дел изобилува со флешбекови, како алка кон дејството пред 20 години и еден вид појаснување за новата генерација филмофили. Читај повеќе →
На претпоследната вечер од годинашниот „Синедејс“ имавме несекојдневна можност да го гледаме долгометражното остварување едноставно насловено „Хармс“. Се работи за, воопшто, првиот игран филм за ликот и делото на мајсторот на краткиот зачуден расказ, Данил Хармс, податок кој ни го даде режисерот на филмот, Иван Болотников, кој напомена дека досега приказната за овој руски писател е разработувана во неколку документарци, но не и во игран филм. Интересно, ова е и негово прво, дебитантско остварување кое чекало реализација многу години, за на крај, во стилот на Хармс, до негова реализација да дојде откако во игра влегуваат поддршките од македонската и литванската Агенција за филм, а подоцна и круцијалната, од европскиот „Еуроимаж“. Така, следејќи ја теоријата на апсурдот, во обелоденувањето на ликот и делото на Хармс на големото платно важна улога имаме и ние, така докажувајќи дека, вусшност, во 21 век „сите ние сме Хармс“, заклучи синоќа Болотников.
Кога нешто доаѓа „со љубов од Русија“, особено доколку е насловено „Нељубов“, тогаш мора да му се посвети особено внимание. Но, својата особеност рускиот режисер Андреј Звјагинцев ја покажа уште со феноменалниот првенец „Враќањето“ (2003), кој, изненадувачки, веднаш му ја донесе наградата „Златен лав“ на најстариот, Венециски филмски фестивал, а сето понатаму претставува вистинска филмска бајка. Со тоа беше лансирана уште една автентична синеастичка ѕвезда над светското филмско небо, која сè уште силно сјае, бидејќи Звјагинцев, едноставно, нема лош филм. Сите негови остварувања се феноменални. „Прогонство“ уште повеќе ја продлабочува семејната дискрепанца започната во дебитантскиот филм, „Елена“ (2011) е посвета на големата руска „мајка“ од романите на Горки и компанија, а „Левијатан“ (2014) е слика и прилика на корумпираноста воа пост-комунистичкиот период низ целиот Источен блок, кој на режисерот му донесоа „Златен Глобус“ за најдобар странски филм, како и канска „Палма“ за најдобро сценарио.
Последниот филм на контроверзниот Ксавиер Долан, „Само е крајот на светот“ (Juste la fin du monde), минатата година во Кан доби „Гран при“ од жирито, односно втората награда по вредност на престижниот фестивал. Филмот можеби дистрибутерски малку доцни во овие краишта, но филм зад кој стои Долан со сиот багаж зад себе преку филмовите „J’ai tué ma mère“ (2004), „Les amours imaginaires“ (2011), „Tom à la ferm“ (2013)… секако мора да се погледне. На крајот испаѓа дека наградата што му ја доделило жирито на чело со претседателот Џорџ Милер (Лудиот Макс) е повеќе од компромис, ако знаеме дека победи извонредниот „Јас, Даниел Блејк“ на Кен Лоуч, веројатно за да има некаков баланс со Британците во тој вечен антагонизам помеѓу La France и Островот.Читај повеќе →
Пред некој ден во Сули ан домашните филмофили имаа можност на големото платно да го гледаат убедливо најдобриот европски филм за минатата 2016 година, „Тони Ердман“, во рамките на Кафе киното како дел од традиционалното Скопско лето, кое патем, годинава има навистина интересна програма. Филмот кој во декември на доделувањето на Европските филмски награди во Вроцлав (Полска) освои сè што можеше да се освои во главните категории (најдобар филм, режисер, сценарио, актерка, актер) со право може да се каже дека претставува полн погодок, бидејќи ја репрезентира токму европската кинематографија во целина, и сето она што таа со години се обидува да го наметне како начин на размислување при реализацијата на едно филмско дело. Снимен речиси во целост со ‘камера од рака’, германскиот филм иако трае 155 минути, во ниту еден момент не е здодевен. Напротив. Секоја сцена има свое зошто и свое затоа при плетењето на приказната за карактерите, чии односи се крајно сложени, меѓутоа, како тече филмот, истите се обидуваат да дојдат до своја кристализација, до самопрочистување. А како да се стигне до тој момент, ако не со глумење на „нормално лудило“!? Затоа што во овој свет кој нема да полуди , тој навистина е луд 🙂
Кога зборуваме за помали европски кинематографии, финската секако е една од нив. Истата најчесто се поистоветува со имињата на браќата Мика (постариот) и Аки (помладиот) Каурисмаки, кои, интересно, од нивниот прв наслов од 1980 година па наваму, досега продуцирале 1/5 од финските филмови, што е за голема пофалба. Под продуцентска контрола на нивната куќа „Вилеалфа“ (крстена во чест на „Алфавил“ на Жан-Лик Годар), браќава прават крш со нивните остварувања, снимајќи прекрасни приказни полни со емпатија во кои најчести (анти)херои се маргиналците, луѓето од предградијата, кои тешко се снаоѓаат во турбулентните модерни времиња. Истовремено тие мудро ги користат адутите како разоружувачкиот хумор на најнеочекувани места и сатирата како дозиран лек против малоумноста, сето тоа водејќи на моменти и кон апсурдот како посакувана дестинација, како и постојаната игра со структурата на самиот филм и сесрдното кршење на филмските конвенции како алатка која е својствена само за овие „налудничави“ фински браќа.
Од нигде никаде, добивам мејл дека мојот работен стаж брои толку и толку години, месеци и денови. Уф, си мислам, државнава администрација конечно почнала да работи нешто за што сите граѓани ја плаќаме. Сепак, нешто не ми штима. Забележувам дека фалат година и некој месец стаж. Одвојувам време и влегувам во бирократскиот државен лавиринт. И бидејќи е нивна, а не моја грешка, еден ден не е доволен. Едноставно, велат, при преселбата во новата зграда којзнае каде им се архивираните документи, и сето ова го кажуваат со насмевка на лицето. Океј, навикнат сум уште од студентски денови да висам на шалтер. На Правниот факултет имаше една службеничка пред пензија кај која ти беше страв да се обратиш, а камоли да средиш нешто. Дури на крајот, кога дипломирав, ја начекав во добро расположение и релативно брзо и без нервози ми ги среди документите. Но, да се вратиме назад. Од шалтер на шалтер, приказната ме врати кај книговодителот, па повторно назад во зградата на институцијата. Доколку не беше љубезна една од службеничките и реши случајот да го истераме до крај, кафкијанскиот процес ќе си потраеше. Колку, не знам. Но нејсе. Мојот случај е ситен во однос на приказните за кои слушам од пријатели и за кои одвреме-навреме читам во весниците. Има граѓани, наши сограѓани, чиј работен стаж е преполовен, некому фалат три, некому пет, некому десет, некому дваесет години. А фирмите затворени. Кому да се пожалат, каде да се обратат? А требало да си уживаат во заслужената пензија. И не е само оваа приказна со работниот стаж. Што да кажеме за лихварските банки кај кои пола луѓе во државата се задолжени и се на работ на егзистенција? А извршителите, работат ли работат. За проклети 190 денари за националната телевизија која константно сервира партиски вести се блокираат трансакциските сметки. Што да кажеме за катастарот? По повторното мерење, 20%-30% од земјиштето со сопственост преминува во рацете на Република Македонија. И оди докажи го тоа. Со години ќе играат пинг-понг со тебе. А ти си само чесен граѓанин кој плаќа данок и сака да има пристоен живот. И ништо повеќе.
Човекот познат како „постариот брат на Никита Михалков“ пред сè поради подобрата позиционираност на помладиот филмаџија (а веројатно и поради Оскарот за Изгорени од сонцето во фаталната 1995 година за Милчо Манчевски, и македонската кинематографија во целост), во своите доцни и зрели години ги сними своите најдобри дела во кариерата.
Неговиот животен пат е прилично шаренолик, почнувајќи од филмските студии во младоста, каде се запознава со гуруто Андреј Тарковски, кому му асистира при снимањето на антологиските „Ивановото детство“ (1962) и „Андреј Рубљев“ (1966). Откако по своите први целовечерни обиди, (меѓу кои и неколку цензурирани и сочувани одредено време во бункер) ќе се прослави со прекрасниот „Сиберијада“ (1979), неговата кариера ќе добие интернационална димензија. Од таа авантура вреден за споменување е „Љубовниците на Марија“ (1984), култен филмофилски наслов, а подоцна кариерата му беше ‘обременета’ со комерцијалните холивудски акциони комедии од 1989 година, „Танго и Кеш“ (со Силвестер Сталоне и Курт Расел) и „Хомер и Еди“ (со Вупи Голдберг и Џејмс Белуши). Во 90-те Кончаловски се враќа во постсоветска Русија и претежно се занимава со театар (неговата вечна опсесија – Чехов), но и со телевизиски серии (кога снемува парички, тркнува и до Холивуд да сними пар епизоди од познати серијали), итн.
