Минатата седмица присуствував на хрватската премиера на новиот филм „Asteroid city“ на режисерот Вес Андресон. Кај нас дистрибутерите се’ уште се во длабока сиеста. Летното кино „Бачвице“ во Сплит беше совршена платформа за гледање на едно вакво специфично остварување на големиот екран, додека паралелно ги слушате брановите на Јадранското море, звукот на авионите кои на 5-10 минути полетуваат и одлетуваат од сплитскиот аеродром, а повремено се појавуваа и светлата на понекој дрон. Дрон!? После гледањето на филмот, не бев веќе сигурен во тоа 😉

Во период кога на светот повторно му се заканува можна нуклеарна катастрофа само доколку нечии налудничави прсти (не)намерно го стиснат црвеното копче, режисерот Кристофер Нолан решава да не’ потсети на животната приказна на творецот на нуклеарната бомба, Роберт Опенхајмер, чиј изум беше употребен за дефинитивен крај на Втората светска војна, откако Јапонија капитулираше. Обидувајќи се да „избоксира“ со аргументите „за“ и „против“, филмот снимен според биографскиот роман „Американски Прометеј“ на Каи Б’рд и Мартин Шервин, кои го потпишуваат и сценариото заедно со режисерот, не’ води на тричасовно патување преполно со незаборавни реплики и успешни визуелни решенија.

Оваа постпандемиска 2023 година започна со премиерата на првиот од неколкуте продолженија на „Аватар“ на Џејмс Камерон, со што влезе во фолдерот „филмски серијали“ какви што филмската индустрија милува да негува со децении наназад. Трендот продолжува и летово со премирата на новото, петто продолжение на авантурите на омилениот археолог и авантурист на големото платно, Индијана Џонс, чија светска премиера се случи на  годинашното издание на престижниот филмски фестивал во Кан. Организаторите ја искористија шансата и на 80-годишниот ветеран му ја доделија „Почесната Златна Палма“ за животно дело.

Пред некој ден, при случајна средба, еден познаник со кој не сме се виделе одамна, по вообичаените „како-си-шо-праиш“, не’ фати онаа мала, непријатна тишина кога не знаеш како да продолжиш понатаму, и во моментите кога веќе се немаше каде, тој како од пушка го исфрли прашањето: „Што мислиш, кои филмови годинава ќе добијат Оскари?“ Ме фати сосема неподготвен и затечен, и решив, како и секогаш, да ја кажам вистината, и само вистината: „Јас одамна не следам што се случува со Оскарите“. Тој ме погледна, заниша со главата горе-долу во знак на одобрение, и констатираше: „Аааа, ти си по оние Кан-ман, Берлин, Венеција…“ Слатко се изнасмеавме, се поздравивме и се разделивме, оставајќи ме попат да заклучам дека навистина во последниот период  многу повеќе ја следев и третирав седмата уметност која не беше произведена во холивудските студија. Впрочем, како и во најголем број од случаите откако 25 години се занимавам со филмска критика. Но, секогаш постои она „со чест на исклучоците“, а во случајов тоа е вториот дел од филмскиот спектакл на Џејмс Камерон насловен „Аватар: Патот на водата“.

За љубителите на жанрот „научна фантастика“, дефинитивно најочекуваните филмски проекти во последниве години дојдоа од работилницата на канадскиот режисер Денис Вилнев. Многумина би рекле „очекувано“, бидејќи Вилнев е еден од ретките кој темелно може да се зафати со реализација на вакви жанровски остварувања бидејќи бескрајно ја сака и ја сфаќа научната фантастика. Неговата филмографија така и започна, со необичниот „The Arrival“ во 1996 година, кога заедно со Дејвид Твохи го втурнаа тогаш ултра-популарниот Чарли Шин во еден хичкоковски ес-еф-трилер за првиот контакт со вонземјаните. Потоа се обиде со многу други жанрови, за по 20 години да сфати дека неговата прва љубов, научната фантастика, е она на кое треба да се фокусира. По уште еден „Arrival“ во 2016 година како еден вид на загревање, конечно му се посвети на реализацијата на продолжението на „Блејдранер“ во 2017 година, како и на актуелната реинтерпретација на „Дина“.

На листата со пет финалисти за Оскарот во категоријата „Најдобар филм од неанглиско говорно подрачје“ фигурира и последното остварување „Подобри денови“ на хонконшкиот режисер Квок Ченг Цанг, кој на најдобар можен начин, заедно со шесте номинации на „Минари“, ја брани потентната азиска кинематографија. И, да бидам искрен, ова е мојот годинашен фаворит.

На неодамнешната церемонија каде беа соопштени номинациите за годинашниот Оскар, филмот „Манк“ на Дејвид Финчер фигурира во дури десет категории, вклучувајќи ги и оние најважните – за најдобар филм, режисер , актер, кинематографер, музика… На тој начин Финчер по трет пат доаѓа во можност да ја „лапне“ ценетата статуетка, по номинациите во 2009 и 2011 година за филмовите „The Social network“  и „The Curious case of Benjamin Button“.  

Минатата оскаровска година јужнокорејската кинематографија со „Паразит“ сруши многу рекорди, поставувајќи неколку куриозитети со добивањето на позлатените статуетки во четири категории, со што ги сруши и надежите на мала кинематографија како нашата, која во „Медена земја“ имаше достоен претставник во две категории, како директен конкурент на филмот на Бонг Јоон Хо. Ние чекавме дури четврт век за повторна номинација, а јужнокорејската кинематографија веќе почна да фаќа корени на американско тло, бидејќи „Минари“ веќе има номинација за „Златен Глобус“ во категоријата „Неанглиско говорно подрачје“, а предвидувањата велат дека нивниот годинашен претставник „The Man Standing next“ на Ву Мин-хо ќе биде селектиран во најтесниот оскаровски круг. Токму во насловот на филмот лежи таа метафора за пуштањето корени, бидејќи Минари е јужнокорејско растение кое на влажна и плодна почва многу бргу се распостранува во околината, и потоа неговото конзумирање предизвикува благодет за луѓето. Иако личи на нашиот пиреј, оној кој Петре М. Андреевски маестрално го опиша во неговиот роман како нешто што тешко се искоренува, сепак овој на јужнокорејските автори им носи бериќет, а не мака, и затоа екипата зад филмот со право се надева дека оваа, во најмала рака, чудна сезона, на крајот ќе ја крунисаат со ценетиот „Глобус“, по 59-те награди освоени на филмските фестивали во изминатата година, почнувајќи од Санденс 2020.

Кога зад себе имате триесетина награди во текот на изминатата година, а притоа се работи за дебитантско остварување со кое најчесто сте ги плениле здруженијата на филмски критичари ширум САД, но и жиријата на европските филмски фестивали, тогаш сосема извесни се очекувањата дека филмот мора да добие и неколку номинации за Оскар во следниот период, а зошто да не и некој од нив потоа. Изненадувањето во изминатата непредвидлива филмска сезона е насловено „Звук на метал“ на сценаристот и режисер Дариуш Мардер, кој успеа со приказната за еден маргиналец, тапанар во метал-бенд, да ги освои срцата на многумина љубители на седмата уметност ширум светот.