„Што би сторила кога би разбрала дека ова е последната ноќ на светот?“

„Што би сторила? Сериозно мислиш?“

„Да, сериозно“.

„Не знам, не сум размислувала“.

Тој налеа малку кафе. Во заднината, две девојчиња си играа со коцки на килимот во дневната соба, под светлината на зелените светилки. Во вечерниот воздух се чувствуваше лекиот, чист мирис на варено кафе.

„Па, ќе биде подобро да почнеш да размислуваш за тоа“, рече тој.

„Не мислиш, белки, сериозно?“

Тој кимна со главата.

„Војна?“

Тој одмавна со главата. „Не, ни атомска, ниту хидрогенска бомба“.

„Бактериолошка војна?“

„Ништо од сето тоа“, возврати тој, полека мешајќи го кафето. „Едноставно, како кога се затвора книга“.

„Мислам дека не разбирам на што мислиш“.

„Не, не разбирам ниту јас, навистина; тоа е само чувство. Понекогаш ќе ме исплаши, понекогаш сум спокоен, ниту најмалку застрашен“. Погледна кон девојчињата и нивните руси косиња што се сјаеја под блесокот на светилките. „Не ти реков ништо. Прв пат ми се случи пред околу четири ноќи“.

„Што?“

„Еден сон што го сонував. Сонував дека се’ ќе заврши, и еден глас што вели дека се’ е готово; не некаков глас на кој би можел да се присетам, туку онака, глас, и ми вели како тука на Земјата се’ ќе застане. Утредента не размислував многу за тоа, но кога влегов во уредот го гледам Стен Вилис како се загледал низ прозорецот, онака, среде ден, па му велам, да се обложиме дека знам на што мислиш, а тој ми вели дека сонувал нешто ноќеска, и пред да ми го каже сонот, јас веќе го знаев. Можев јас да му го раскажам, но тој се расприкажа, а јас го слушав“.

„Тоа бил истиот сон?“

„Истиот. Му велам дека и јас сум го сонувал. Не беше зачуден. Му олесна, дури. Потоа тргнавме по другите канцеларии. Не беше испланирано. Не рековме: ‘Ајде да се прошетаме наоколу’. Тргнавме онака, сами од себе, и насекаде гледавме луѓе што зјапаат во масите, или во рацете, или низ прозорците. Со неколкумина разговарав. Исто и Стен“.

„И сите сонувале?“

„Сите. Истиот сон, без разлика“.

„Веруваш ли во тоа?“

„Да, никогаш не сум бил толку сигурен во нешто“.

„И кога ќе биде крајот? Мислам, на светот?“

„Некаде во ноќта за нас, а како што ноќта ќе одминува, мислам, натаму по светот, така ќе оди. За дваесет и четири часа се’ ќе биде готово“.

Поседоа така некое време не допирајќи го кафето. Потоа полека ги подигнаа шолјите и отпивнаа, гледајќи се втренчено.

„Го заслуживме ли тоа?“ праша таа.

„Не се работи за тоа дали сме го заслужиле; едноставно не одеше, не успеа. Гледам, дури и не се расправаш околу тоа. Зошто?“

„Можеби имам причини за тоа“, рече таа.

„Онаа иста причина што ја имаа сите на работа?“

Таа полека кимна со главата. „Не сакав да ти кажам ништо. Се случи сношти. И другите жени од соседството денес зборуваа за тоа. И тие сонувале. Мислев, сето тоа е случајно“. Го подигна весникот. „Тука нема ништо за тоа“.

„Сите знаат, затоа не пишуваат“.

Тој се истегна во фотелјата, набљудувајќи ја. „Се плашиш?“

„Не. Отсекогаш сум мислела дека ќе се плашам, но не се плашам“.

„Каде ли е оној дух наречен самоодржување за кого толку се зборува?“

„Не знам. Премногу не се возбудуваш кога гледаш дека нештата се логични. Ова е логично. Ништо друго и не можевме да очекуваме, ништо друго и не можеше да се случи, ниту да произлезе од нашите животи така како што ги живеевме“.

„Не бевме ни толку лоши, зарем не?“

„Не, а ниту особено добри. Претполагам дека токму во тоа е неволјата – во ниту еден поглед не бевме ништо друго освен она што сме, не се ни обидувавме тоа да го сториме, додека поголемиот дел од светот се напрегаше да биде нешто друго, понекогаш и нешто сосема друго“.

Девојчињата се смееја во дневната соба.

„Отсекогаш сум мислел дека во еден ваков миг луѓето ќе врескаат по улиците“.

„Не мислам така. Не се вреска кога е нешто вистинско, кога навистина се случува“.

„Знаеш, ништо нема да ми недостасува освен тебе и девојчињава. Никогаш не сум ги сакал градовите, ниту мојата работа, ниту било што друго освен вас трите. Ништо нема да ми недостасува, освен, можеби, промената на времето, и чаша студена вода кога е жешко, и можеби спиењето би ми недостасувало. Како можеме да седиме тука и туку-така да си прикажуваме?“

„Затоа што ништо друго и не ни преостанува“.

„Така е, секако; кога би постоело нешто друго, ние тоа и би го сториле. Би рекол дека е ова, белки прв пат во историјата на светот, кога секој точно знае што ќе прави следната ноќ“.

„Се прашувам што ли ќе прават сега сите други, вечерва, во следните неколку часа?“

„Ќе одат на некоја претстава, ќе слушаат радио, ќе гледаат телевизија, ќе играат карти, ќе ги стават децата в кревет, самите ќе заминат да спијат, како и секогаш“.

„На некој начин, со тоа можеме да се гордееме како и секогаш“.

Седеа така молкум неколку мига, а потоа тој долеа уште кафе и запраша: „Зошто претполагаш дека тоа ќе биде ноќва?“

„Така“.

„А зошто да не биде некоја друга ноќ, во минатиот век, или пред петстотини години, или пред илјада?“

„Можеби заради тоа што никогаш до сега не бил 19 октомври, токму оваа година, а сега е, и тоа е така; можеби затоа што овој датум значи повеќе отколку било кој друг датум во историјата; затоа што оваа година е токму таква каква што е, во сиот свет, и токму затоа ова е крајот“.

„Ноќва преку океанот во обете насоки летаат бомбардери по задача, и тие никогаш не ќе го видат копното“.

„Тоа е еден дел од причината зошто“.

„Па“, рече тој станувајќи, „што ќе правиме ние? Ќе ги измиеме ли садовите?“

Ги измија садовите, ги избришаа и особено внимателно ги наредија. Во осум и триесет ги ставија девојчињата в кревет и ги бакнаа за добра ноќ, ги вклучија малите светилки крај нивните кревети и ја оставија вратата подотворена.

„Се прашувам“, рече мажот доаѓајќи од спалната соба и обѕирајќи се, запирајќи в час со лулето в рака.

„Што?“

„Дали вратата да биде затворена, или да биде малку подотворена за да влегува светлина?“

„Мислам, дали децата знаат?“

„Не, се разбира дека не знаат“.

Седеа и читаа весници, разговараа и слушаа некоја музика на радио, потоа седеа покрај каминот и гледаа во жарта додека часовникот отчукуваше десет и триесет. Мислеа на сите други луѓе на светот што ја минуваат оваа вечер, секој на свој начин.

„Е па“, рече тој најпосле.

Долго ја бакнуваше жена си.

„Си бевме добри едниот на другиот, секако“.

„Ќе заплачеш ли?“ запраша тој.

„Мислам дека нема да заплачам“.

Минаа низ куќата, ги изгасија светлата и појдоа во спалната соба. Стоеја во студеникавиот мрак на ноќта, се соблекоа и ги тргнаа прекривките.

„Чаршавите се толку чисти и убави“.

„Уморна сум“.

„Сите сме уморни“.

Се сместија во креветот и легнаа на грб, еден покрај друг.

„Само малку“, рече таа.

Ја чу како се извлекува од креветот и оди во кујната. Еден миг потоа веќе беше вратена.

„Сум ја оставила водата, капеше во лавабото“, рече таа.

Во тоа имаше нешто толку смешно и тој не можеше да се воздржи.

И таа се смееше со него, знаејќи дека тоа што го стори е навистина смешно. Најпосле престанаа да се смеат, и останаа лежејќи во постелата, во студената ноќ, држејќи се за раце, со главите што се допираа.

„Добра ноќ“, рече тој по неколку мига.

„Добра ноќ“, возврати таа.

@Расказот оригинално е објавен во февруари 1951 година во магазинот „Esquire“.

Превод од англиски: Владо Симовски; „Лек против меланхолија“, Реј Бредбери (Темплум, 1994)