Црешата во дворот расцветала до крајност. Најавува сочна пролет. Сашо ужива во уреденоста на дворот на неговата мајка, која ја посетува кога може, најчесто за време на викендот. Татко му почина пред неколку години и оттогаш мајка му остана да живее сама во куќата, која беспрекорно ја одржуваше. Исто како и дворот и градината пред неа. Десетици цвеќиња наредени по вид и боја ги красеа леите крај бекатонските патеки што водеа кон влезот од куќата. Таа беше на два ката, со намера на горниот да живее Сашо со неговото семејство. Барем таков беше планот. Но, тој фати друг правец во животот, отиде да живее во градот и, еве, викендите останаа единствени денови за посета на неговата мајка. Секако, тој и во текот на неделата тркнуваше до родната куќа доколку се појавеше потреба за тоа, и онака живееше недалеку оттаму, на петнаесетина минути, во зависност од густината на сообраќајот. И како што поминуваше времето, сè повеќе сакаше да престојува тука, каде што порасна и каде што навистина имаше безгрижно детство. Едноставно, тука го наоѓаше својот мир, оној што одамна се загуби со безглавото трчање од една до друга обврска што од ден на ден го изморуваа и обезглавуваа.

Четирите дрвја во дворот мајка му ги насади веднаш по смртта на нејзиниот сопруг. Ги зема како малку потпораснати садници, за само по две-три години тие да почнат да даваат плодови. Имаше една кајсија, еден лешник, една праска и една цреша. Минатата сезона се засладуваа од првата рожба, а оваа година очекуваа таа, освен во квалитет, да добие и на квантитет. Сашо уживаше во таа приказна, која беше толку едноставна, човечна и, пред сè, различна од она што го живееше во секојдневието, на работа, каде што се соочуваше со теми што понекогаш и немаа допирна точка со реалноста. Затоа токму овде тој го наоѓаше својот внатрешен мир, во едноставноста на животот.

Погледот кон раскошноста на црешовите цветови кај кои доминираше розовата боја, со разни ситни инсекти кои летаа меѓу гранките, го вратија триесет и пет години назад во времето. Беше мај, како и сега, доцна пролет и црешите што беа надвиснати над нив со сета своја привлечна сочност просто мамеа да бидат вкусени. Но, имаше еден проблем, кој се чинеше непремостлив. Неодамна во Советскиот Сојуз, таму некаде далеку на североистокот, експлодираше нуклеарната централа „Чернобил“ и цела Европа беше во опасност. Вестите во 19 часот и 30 минути информираа само за тоа. Неговите родители беа исплашени од можната радијација и секако дека советот што му го дадоа беше да не се јаде овошје од гранките, особено не цреши, „поради случувањата во Русија“. И неговите другари ја добија истата опомена и на сите им беше тешко што таа година ќе ја пропуштат најголемата гозба што секоја пролет им ја даваше мајката природа.

„Знаете што се случи минатиот месец во Русија?! Радиоактивните облаци се насекаде околу нас. Немојте да јадете овошје од дрвјата, ќе се разболите“, беше предупредувањето што Сашо и децата го повторуваа меѓу себе како рефлексија од домашните разговори, иако сакаа да не постои тоа, сакаа побргу да исчезне од нивните животи, нуклеарната катастрофа да не се случеше, а тие слободно да се качеа на двете цреши во полето, чии плодови скапуваа и пропаѓаа на надвиснатите гранки.

Тоа беа двете дрвја на соседот Трајко, кој на почетокот скржаво ги чуваше само за себе и за своето семејство. Но како поминуваа годините, се покажа дека црешите сè повеќе добиваа на раскош, ги раширија своите крилја лево-десно и угоре, и дрвата навистина можеа да нахранат цело маало со своите плодови. Во меѓувреме, сопственикот остаре и омекна, и веќе не стражареше пред нив, дозволувајќи им и на пријателите и на непријателите да се послужат со прекрасните цреши со бордо боја од кои течеше слатка течност секогаш кога со сласт ќе ги гризневте. Најчести посетители беа маалските деца, кои успеваа да се качат на највисоките гранки и да ги соберат најгорните плодови, не дозволувајќи им да скапат или да ги изедат сколовранците. Но, таа фатална година тие беа недостапни поради можната радијација.

„Во ред, ќе преживееме“, резигнирано заклучија Сашо и другарите, и решија својата пролетна енергија да ја насочат кон други активности.
„Мораме да го смениме планот“, рече еден од нив, „инаку ќе умреме од досада.“
„Подобро од досада отколку од радијација“, констатираше Јасна, единственото девојче во маалската „банда“.
„Заборавете ја веќе таа радијација“, рече Сашо налутено, „не ја спомнувајте веќе. Подобро дајте некој добар предлог како да го утепаме времето пред да се распуштиме.“
„Ајде да одиме да собираме јајца“, предложи трет.

Предлогот беше прифатен со воодушевување, иако тоа го правеа со години наназад и претставуваше одредена пролетна рутина. За волја на вистината, повеќе како помошници на постарите деца, на кои им се воодушевуваа додека бестрашно се качуваа по високите тополи за да стигнат до гнездата на кутрите птици. Но, знаеја дека прво мора да се научи „занаетот“, а потоа да се фатат во костец со предизвикот, без никаква помош отстрана. Се договорија да тркнат до дома и да ручаат, а потоа да се најдат на улица и да тргнат заедно кон работ од непрегледното поле, обрабено со високи дрвја од различни видови, преполни со птичји гнезда. Тие беа нивната денешна цел.

Сашо не беше од оние што сакаа да се чепарат по високите тополи и на крајот триумфално да се симне со јајца од чавките или страчките во џебовите од едноставна причина – бидејќи беше плашлив. Мајка му отсекогаш го чуваше како во „стаклено ѕвоно“ и тој најдоцна од сите маалски деца им се придружи во уличните игри што траеја до доцна во ноќта, особено за време на летниот распуст. Меѓу омилените им беа џамлии, менување сликички од колекционерски албуми, скокање под и над ластикот, таканаречената игра „Олимпијада“, класичните брканица и криенка и така натаму. Најстрого му беше забрането да се качува на дрвјата за да зема јајца, но од ланската година веќе беше на возраст каде што забраните попуштија, а тој почна да ужива во сите благодати на детството, речиси без никакви пречки од родителите.

Од дружината сочинета од осум деца, двајца од присутните беа жилави и во најдобра кондиција и откако ги пикираа новите гнезда направени од птиците, за кои проценката велеше дека во нив можеби има јајца, тие за час се искачија на високите тополи, употребувајќи одлична техника, на воодушевување на оние што останаа долу и со подзината уста ја гледаа нивната мисија. За жал, овој пат само едниот од нив се врати со плен по двете посетени гнезда, со две јајца што внимателно ги извади од длабоките џебови на панталоните. Едното му го даде на соборецот, а другото го задржа за себе.

Тогаш, одненадеж се појави Марјан со бонбониератапреполна со птичји јајца. Тој беше пасиониран колекционер кој уредно ги положуваше своите трофеи во кутијата од празната бонбониера, чија внатрешност беше обложена со бел памук. На него блескаа дваесетина примероци, кој од кој поубав. Имаше јајца со различни големини, но и во различни бои. Некои беа клот, некои со ситни или покрупни точки. Марјан знаеше сè за нив. Вујко му му донел енциклопедија и знаеше сè за јајцата, од која птица се, зошто имаат таква боја и разни други дреболии што доколку го прашавте, можеше да ви раскажува цел ден за тоа. Децата, секако, се воздржуваа, а кога тој се појави за да го види новиот плен на дружината од небесните гнезда, со надеж дека меѓу двојниот плен ќе има примероци што тој сè уште ги нема во колекцијата, тие му рекоа да стои настрана зашто дошол последен, и последен има право да ги види јајцата што двајцата најхрабри ги држеа во своите изгребани дланки.

„Мислам дека има пиле внатре“, рече едниот од нив и го затресе јајцето покрај увото, наслушнувајќи дали има нешто внатре и дали е потешко од вообичаено.

Јајцето навистина тежеше поинаку. Сите проверија со негово затресување горе-долу и се согласија дека примерокот со сивкава боја е потежок отколку што треба да биде. Марјан ја мушна главата меѓу децата и кога го виде примерокот за кој зборуваа, разочарано рече дека го поседува во својата колекција и дека најдобро е да си оди.

„А ова, го имаш?“, го праша другиот, држејќи го јајцето високо горе, меѓу палецот и показалецот од левата рака.
„И тоа го имам. Ништо посебно, јајце од чавка. Сум имал десет такви и сите ги фрлив, освен едно. Еве го овде, сакаш да ти го покажам?“, рече Марјан и почна да го отвора капакот од бонбониерата.
„Добро, добро, ги имаш. Ајде сега, магла, да те нема“, му наредија, и тој со подвиткан опаш го напушти „местото на злосторството“.

Очигледно, не беше омилен меѓу нив, иако беше добродушен и фокусиран на нештата што го интересираа, но токму таа работа ги нервираше другите, предизвикувајќи кај нив нетрпение кон него. Дел од децата го сметаа за чудак, зашто не беа навикнати бонбониерата да се употребува за таква функција како што сторил Марјан. Тие најчесто нејзината предна обвивка, на која вообичаено фигурираше некој светкав пејзаж или, пак, прекрасна насмеана девојка со нејзиниот миленик, ја гледаа обесена како уметничка слика во собите на своите баби и дедовци.

Тогаш најмалиот во „бандата“ извади игла и со тој детаљ официјално почна процесот на вадење на внатрешната течност од јајцето, со дупчење на две дупчиња од обете страни, за потоа од горната дупка да се дува, а од долната да излезе содржината составена од жолчка и белка. Процесот не беше баш лесен, но на момците не им беше првпат да го прават тоа.

„Моево не оди, внатре навистина има пиле“, го слушнаа она што дел од присутните не сакаа баш да го чујат, меѓу нив и гадливиот Сашо.

Но, возбудата растеше и мораше да се продолжи понатаму.

„Дај ми ја пак иглата, ќе ја зголемам дупката“, рече другарчето решено да ја истера денешната мисија докрај, онака како што треба.

Тој претпазливо му пристапи на проблемот, внимавајќи да не ја скрши тенката лушпа на јајцето. Во тој случај, пленот би би неупотреблив. Прецизно ги зголеми обете дупки од двете страни онолку колку што мислеше дека треба и почна многу посилно да дува за да излезе содржината од внатрешноста на јајцето. Образите му се зголемија, очите му потекоа, а тој дуваше и дуваше и… Одеднаш низ подзголемената долна дупка на јајцето почна да излегува штотуку оформеното пиле, чие издолжено тело се мачеше да се провлече и да излезе од внатрешноста. Откако насилно беше истерано од неговиот дом, пилето во зачеток излезе и плесна долу на земјата, бидејќи никој не сакаше да го задржи во своите раце. Некои од децата почнаа гласно да се смеат, а на други уште повеќе им се згади. „Дувачот“ се наведна над изнемоштеното, едвај оформено тело на пилето, зема скршено стапче што го најде крај неговото стапало и почна со него да го боде во средината од телото.

„Ова е чавка во обид“, рече тој и почна гласно да се смее.

Некои ја прифатија неговата шега, а другите занемено гледаа во телото на пилето кое се распаѓаше пред нивните очи.

Тогаш Јасна гласно извика: „Еј дечки, Знаете што? Ние… ние сме Чернобил!“, се сврте и со стуткано лице тргна кон дома.

Иако ја сметаа за машкуданка, таа на крајот покажа најголема чувствителност кон денешната активност на маалската дружина.

Сашо се врати во реалноста кога мајка му донесе кафе, чиј мирис го обожаваше. Дружбата ја продолжија со вклучување на телевизорот во дневната соба на кој побараа канал со дневни актуелности, а таму ударна вест беше опасноста од експлозија на „пензионираната“ нуклеарна централа во Чернобил, која беше на удар од руските снаги при актуелната „воена интервенција“ во Украина. Мајка му го попушти тонот, бидејќи во последно време почна да го губи слухот.

„Историјата се повторува“, помисли Сашо и сркна од зашеќереното кафе. „А во меѓувреме – ништо не сме научиле“, заклучи резигнирано и запали цигара.

Откако помина прилогот, мајка му го поднамали тонот на телевизорот и ја соопшти првата важна вест од седмицата што изминуваше. Таа најчесто почнуваше со смртта на некој од соседството кој Сашо го познавал.

„Знаеш кој почина пред некој ден?“
„Кој?“
„Јасна. Од Ковид.“

Расказот е дел од збирката „Двојна експозиција“ (ИЛИ-ИЛИ, 2022).