Вчера имавме несекојдневна можност, повеќето од присутните, за прв пат да влеземе во куќата во која во последните години од животот живеел и творел еден од великаните на нашата ликовна уметност, Лазар Личеноски. Објектот кој постојано сме го гледале и крај кој секогаш сме минувале кога патот не’ наведувал на кејот на Вардар, воодушевувајќи се на мозаикот кој го краси горниот балкон, овој пат можевме да го почувствуваме и одблизу, благодарение на изложбата на студентите од ФЛУ, во соработка со Националната галерија на Македонија, а со поддршка на Europe house.
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/0-1-1024x1024.jpg)
Сместена веднаш до вилата „Живка“ која, уредно е запишано над влезот, датира од 1933 година, куќата на Личеноски се отвора за јавноста и претставува прекрасен потенцијал за нов изложбен простор, во кој уметниците ќе ја коментираат стварноста преку своите дела.
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/1-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/2-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/3-1-1024x1024.jpg)
На отворањето на изложбата на кејот, Славица Јанешлиева укажа на важноста на овој момент бидејќи многумина Скопјани не ни знаат за овој објект. Во говорот таа не’ потсети и на обновувањето на Чифте амам пред 20-тина години, кога од распаднат објект се претвори во најубавиот изложбен простор и споменик на културата. Јас во мислите отидов и до објектот „Мала станица“, кога исто така во 90-те години тогашната актуелна уметничка сцена направи неколку изложби и инсталации кои на овој поранешен воен магацин му вдахнаа нов живот. А куќата на Личеноски и неговата околина навистина може да станат одличен мултимедијален центар поради отвореностa и местоположбата, и секако, поради значењето.
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/4-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/5-1-1024x1024.jpg)
Конечно, по чекање во редот, дојде време за влез во куќата. Морници! На влезот не’ пречекаа студентите кои ни наплатија симболичен билет од 7 денари, бидејќи, како што пишуваше на него, „културата е скапа, некултурата уште поскапа“. Потоа сфативме дека тоа е еден од проектите на уметниците-студенти, кои добија несекојдневна можност да го облагородат легендарниот простор во кој живеел и творел уметникот.
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/6-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/7-1-1024x1024.jpg)
Уште на влезот во просториите на долниот кат сфаќаме дека куќата е прилично руинирана, па на студентите им преостанало само да ги маркираат остатоците од минатото, реди-мејдите кои се од непроценливо значење, тук-таму поставувајќи по некоја поставка. Токму онака како што запишал и Стефан Јакимовски по повод своето дело насловено „Пауза“, но и Јанешлиева во текстот кон овој проект: „Сметавме дека не е соодветно да изложиме студентски дела кои се изработени на друга тематика и со друга мисла, а ѕидовите на интимните простории на Лазар и Зоја Личеноски да ги користиме како ѕидови на кој било галериски/музејски простор. Затоа одлучивме оваа изложба да се состои од дела кои се создадени и инспирирани од личноста и творештвото на Личеноски, од куќата и просторот, но и од односот кон културата и културното наследство“.
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/8-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/9-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/10-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/11-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/12-1-1024x1024.jpg)
Некогашните кујна и купатило се на долниот кат, а врз заборавените артефакти идните уметници минимално интервенирале. Така, во кујнскиот шкаф на среде соба гледаме стакло од искршени чаши, термо печката е надвор од функција, но се’ уште тука, но може да се стоплите со прашливото ќебе на подот. Туширање не доаѓа предвид, бојлерот не е полн бидејќи струјата е скапа.
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/13-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/14-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/15-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/16-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/17-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/18-1-1024x1024.jpg)
Во најголемите простории на првиот кат гледаме видео кое се надоврзува на зачуваниот мебел од минатото, но и две прекрасни слики на кои крвавите очи на субјектите како да повикуваат на реставрација и зачувување на спомените од заборав. Затоа што, само оној кој памети – постои!
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/23-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/24-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/25-1-767x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/26-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/27-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/28-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/29-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/30-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/31-1-1024x1024.jpg)
Тука се сретнавме со драгиот Владимир Мартиновски („Милена, генерацијо!“), кој ни кажува дека како многу мал, во предшколска возраст, дедо му го донел да ја посети куќата на Личеноски, и речиси не се сеќава на ништо, но после толку години, еве, повторно посакал да се најде во овој магичен простор.
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/32-1-767x1024.jpg)
Се враќаме во ходникот под скалилата за горниот кат, каде беа поставени три слики како засадени в земја, со намера да фатат корен дури и во студениот мермер. Од другите богатства, гледаме врата која не води никаде, уште пар прекрасни мозаици заштитени со најлон, и прекрасна софа.
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/33-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/34-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/35-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/36-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/36-1-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/37-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/38-1-1024x1024.jpg)
Време беше да се посети најатрактивниот дел, споменатиот балкон со поглед кон Вардар, облагороден со фасцинантниот мозаик. Ветрето пирка, сонцето е на задоволително ниво, а „Мека машина“ на Хајка од звучниците долу на одличен начин го микса минатото со сегашноста.
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/39-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/40-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/41-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/42-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/43-1-1024x1024.jpg)
Интересно, освен од отворениот балкон, и внатре, во куќата, од каде и да погледнеш, од било кој агол од собите на првиот или вториот кат, матен Вардар е тука, мирно тече и тајни влече. Величествено!
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/19-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/20-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/20-1-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/21-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/22-1024x1024.jpg)
На балконот, а потоа и во ходникот на горниот кат, наидуваме на артефакти како француски списанија за уметност, примерок од „Илустрована политика“, а фасцинантни се и старите рамки кои се насекаде околу нас, но и лустерите и останатите работи кои не’ враќаат во минатото како во временска машина.
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/44-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/45-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/46-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/47-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/48-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/49-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/50-1-1024x1024.jpg)
Просторот под малите скалички во аголот е искористен за уметничка инсталација, пред да се влезе во грандиозното ателје, просторијата со најмногу светлина, во која има и најмногу поставки од студентите.
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/51-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/52-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/53-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/54-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/55-1-1024x1024.jpg)
Покрај полиците и масичките за работа, најмаркантна оставштина е разбојот на кој е започнато новото дело, но за жал, истото останало недоработено, неисткаено, незавршено…
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/56-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/57-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/58-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/59-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/60-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/61-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/62-1-1024x1024.jpg)
Од оваа просторија има прекрасен поглед кон Калето, и за жал, кон новокомпонираната зграда на Водовод. За среќа, таа не била тука за да му служи како инспирација на сликарот во минатото.
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/63-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/64-1-1024x1024.jpg)
Во делот за одмор и кафенце, ја гледаме последната студентска инсталација, која алудира на немарноста кон уметноста, со белиот гулаб во кафезот како алузија на загубената слобода. Симпатично.
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/65-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/66-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/67-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/68-1-1024x1024.jpg)
Симнувајќи се надолу по скалите, забележливи се уште неколку прекрасни детали кои претходно ни избегале од видот.
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/69-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/70-1-767x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/71-1024x1024.jpg)
Конечно, надвор, во дворот, каде во очи паѓа скулптурата која како да е сплотена со природното опкружување и Вардар потаму, како да била меѓник меѓу влезот во куќата-портал каде гордо стои разрушениот летниковец, и реката која постојано навира емоции.
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/72-1-1024x1024.jpg)
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/73-1-1024x1024.jpg)
Се’ на се’, убаво искуство беше посетата на спомен-куќата на Личеноски. Објектот во подножјето на скопското кале од 2015 е во државна сопственост, како дел од Националната галерија на Северна Македонија. Основниот проект за санација на куќата и нејзино адаптирање во „Музеј Лазар Личеноски“ е во надлежност на Конзерваторскиот центар Скопје. Преадаптацијата, конзервацијата и ревитализацијата се прават од 2015, при што се завршени повеќе важни фази. Се надевам дека по оваа изложба-иницијатива ќе продолжи да живее како културен простор кој ќе спојува (уметнички) светови.
![](https://herojnaedenden.mk/wp-content/uploads/2022/11/74-1-1024x1024.jpg)