Ноември е месецот кога словенечката метропола танцува во ритамот на филмот. Колегата Симон Попек и неговата екипа долги години се трудат Љубљана за време на фестивалот да го добие најдоброто од тековната европска и светска кинематографија, и судејќи според понудата, повторно успеваат во тоа. Од 13 до 24 ноември сите филмофили можат да уживаат во програмата поделена во неколку секции, која од која попровокитвна и повозбудлива. Во продолжение правиме краток хајлајт на понудата 😉
Во средината на 90-те имав можност почесто да патувам во Будимпешта како концертна дестинација. По паѓањето на „железната завеса“, музичарите и филмаџиите сакаа да престојуваат во градот на Дунав, каде во последната деценија на минатиот век се случуваа убави нешта, а за тоа не ни бараа визи. За време на еден таков излет, открив еден културен центар со неколку кина во кој токму тие денови се прикажуваше ревија на филмови од Џим Џармуш, кој беше актуелен со филмот „Dead man“. По проекциите, се дружиш низ пијачка со патници-намерници од цела Европа, и на крај се честиш со едно филмче на ВХС. Немав дилеми дека тоа треба да биде вториот целовечерен филм на Џармуш, чие дејствие „се врти“ околу унгарските имигранти кои сонуваат да се вратат дома! Впрочем, сето ова фино го доловив во мојот втор роман „Фото синтеза“ (2013) 😉
Вечерва во Домот на културата „Билјана Беличанец“ (Киноверзум) во Кисела вода, со проекција на новото остварување „На се’ ќе дојде крај“ на легендарниот хрватски режисер Рајко Грлиќ, беше затворено предјубилејното издание на меѓународниот филмски фестивал „КинеНова“. Пред тоа, интернационалното жири во состав Асимина Проедру (грчка режисерка), Дорина Оарга (романска продуцентка) и Јани Бојаџи (претседател) ги донесоа следниве одлуки, доделувајќи ги фестивалските награди „Златна грива“:
„Воодушевување“ е мал збор за да се опише говорот на годинешниот лауреат, австрискиот сценарист, режисер и продуцент Улрих Зајдл, кој го прочита на отворањето на „КинеНова#9“, прецизно опишувајќи го духот на времето во кое живееме и она кое ни претстои. Затоа во продолжение го пренесувам во целост, за уште еднаш да се увериме во моќта на изговореното како храбар став, како бистар поглед врз загрозената слобода на уметноста и воопшто, како став за самиот живот кој треба да го живееме и обликуваме како што треба и доликува.
Кога станува збор за австриската кинематографија, несомнен суверен е омилениот и наградуваниот филмски автор Михаел Ханеке. Меѓутоа, паралелно со неговата работа течеше и онаа на Улрих Зајдл, ништо помалку квалитетен и провокативен автор, чии филмови, како и неговиот писател сонародник Томас Бернхард, ја соголуваат малограѓанска Австрија. Ја имав честа да го интервјуирам добитникот на наградата за исклучителен придонес во филмската уметност на годинешниот фестивал, чии филмови „Рај: Надеж“ и „Рај: Љубов“ ќе имате можност да ги гледате во среда (20:30) и во петок (22:30) во Домот на култура „Билјана Беличанец“ (Киноверзум) во Кисела вода.
Од 15 до 20 октомври, по деветти пат, „КинеНова“ го нуди најдоброто од остварувањата на новите автори. Со провокативните дизајн и слоган „Што е прво? Филмот или приказната?“, предјубилејното издание на меѓународниот филмски фестивал низ богатите содржини исполнети со проекции, мастеркласови, работилници… ќе се обиде да го задржи нивото на провокативност кое отсекогаш претставувал негов квалитет.
Вест на месецот: еден од најдолго очекуваните филмови во последново десетлетие конечно може да се погледне во домашните кина. „Мегалополис“ на Френсис Форд Копола, и покрај сите главоболки што му ги создаде, и покрај сите пробиени рокови и еден куп потрошени долари (сто милиони!), по канската премиера во мај, есенва е главен наслов во кината ширум светот. И со право, бидејќи „стариот лисец“ се’ уште има што да каже на големото платно. Вообичаено крајот на годината нуди мегаломански проекти (се сеќаваме, „Опенхајмер“ и „Наполеон“ во претходната сезона), а „Мегалополис“ на Копола дефинитивно спаѓа меѓу оние по кои ќе се памети годината, иако на прва топка не изгледа така: широката публика баш и не го сака, критичарите се бајаги резервирани, но, за добрите дела само времето е релевантен судија.
Деновиве уловив една слика, еден кус кадар од филмот „Неподносливата леснотија на постоењето“ на Филип Кауфман од 1988 година, екранизација на истоимениот роман на Милан Кундера, и читајќи го тоа кусо обраќање на Тереза (Жилиет Бинош) до љубениот Томас (Даниел Деј Луис), си реков: „Драга Бинош, драг Кундера, не сте свесни колку сте (биле) во право“. 🙂
На актуелниот филмски фестивал во Сан Себастијан, кој трае до 28 септември, традиционално, на отворањето беше доделена највисоката награда „Филм на годината“ на меѓународното здружение на филмски критичари „ФИПРЕСЦИ“. Годинашен лауреат е грчкиот режисер Јоргос Лантимос за неговиот филм „Poor things“, кој имаше фестивалска проекција вечерта по доделувањето на ова значајно признание.
На штотуку завршеното 15-то издание на „Македокс“, наградата „млад кромид“ за најдобар дебитантски документарен филм ја доби „Баломанија“ на Сисел Морел Даргис. Филмот на данската режисерка се издвои од останатите со својот квалитет, и беше единствен наслов кој фигурираше во мојата и во листите на Маел Генгес и Воутер Јансен, како членови на жирито кое одлучуваше за оваа престижна награда. Се разбира, со колегите на долго и на широко дискутиравме за сите филмови во одличната селекција составена од девет први или втори остварувања на младите режисери, но „Баломанија“ со својата позитивна енергија ни ги освои срцата.
