„We could be heroes just for one day“, David Bowie
Архива за категоријата: Филм
Филмската критика кај нас не функционира како што би требало, но се обидувам сето тоа да изгледа пристојно, будно следејќи и пишувајќи за случувањата во македонската кинематографија, но и пошироко. Во оваа рубрика со неколку подрубрики ќе прочитате се’ што успеав да проследам во изминатите две декади, откако ја следам Седмата уметност, со напомена дека најголемиот дел од текстовите се интегрален дел од моите две филмски книги, „Филм.мкд“ и „Филмски град“, а дел од нив се објавувани и на веб страните kritika.mk, kinoteka.mk и сл.
Кон „Оловна бригада“ на Кирил Ценевски (1980, 115 мин)
На првиот ден од пролетта, 21 март, Кинотеката на Македонија свечено ги промовираше реставрираните играни филмови на режисерот Кирил Ценевски, со што уште еднаш ја потврди една од неколкуте свои функции, зачувување и презервација на филмското наследство за идните генерации. Така кинотечната колекција дојде до фина бројка на дигитализирани копии на филмовите од неколку македонски филмаџии, откако во претходниот период бевме сведоци на промоција на собраните дела од режисерите Љубиша Георгиевски, Столе Попов, Бранко Гапо… како и она највредното, филмовите на првите балкански сниматели, браќата Манаки.
Кон „Господ постои, името и’ е Петрунија“ на Теона Митевска
Со широко отворени порти за експериментирањето со филмскиот јазик, Берлинскиот филмски фестивал во последнава деценија се одвои од неговите „соперници“, филмските фестивали во Венеција и во Кан, и наметна свој критериум при вреднувањето на новините во седмата уметност. Во очекување на можност за гледање на годинашните победници во различни категории, се’ уште се свежи сеќавањата на минатогодишниот лауреат, контроверзниот романски доку-филм „Touch me not“ на Адина Пинтили, потоа, на унгарскиот победник во 2016 година „On body and soul“ на авторката Илдико Ењеди, како и на редица случаи претходно, кои само го потврдија непишаното правило дека еден од трите престижни „А“ фестивали на Стариот континент си фати своја траекторија на движење, и нема враќање назад.
Кон „Медена земја“ на Тамара Котевска и Љубомир Стефанов
Кинематографери: Фејми Даут, Самир Љума
Монтажер/продуцент: Атанас Георгиев
Македонската документаристика има долга и богата традиција зад себе, со вредни автори кои неретко освојувале награди на југословенските, европските и светските филмски фестивали. Впрочем, историски така и започнала целата македонска и балканска филмска приказна, со документација на секојдневието низ камерата 300 на браќата Манаки. И еден Стојан Попов не би бил тоа што е доколку во 70-те години не го калел својот филмски занает преку документарниот филм и славната трилогија составена од „Оган“ (1974), „Австралија, Австралија“ (1976) и „Дае“ (1979), кој доби номинација за Оскар, што претставува куриозитет во македонската документаристика до ден-денес. Се сеќавам каков одглас доби и еден подоцнежен доку-филм во 80-тите, ми се чини насловен како „Глас“, за животот на едно благородно старче во некое од нашите запуштени села, свирејќи на кавал (за жал, никаде не можев да дојдам до информација за него, што јасно укажува на една од болките во нашето општество – архивирањето на информации), кога како клинец свечено седнавме пред телевизорот и со нетрпение ја очекувавме премиерата на Телевизија Скопје, бидејќи родителите рекоа дека се работи за важен филм кој освоил меѓународни награди. Од таа декада во сеќавање ми остана и документарниот филм „Пчеларник“ на еден од доајените на македонската документаристика, Мето Петровски, 15-минутно брилијантно парче во продукција на „Вардар филм“ кое метафорично зборува за тие времиња, а преку пчеларникот го симболизира вечното вриење во овој дел од Европа, балканското „буре барут“, синтагма од која подоцна Дејан Дуковски направи цела кариера. Пчеларникот и пчелите всушност се сигнификативен премин кон она што во овие пар месеци се случува околу документарниот филм „Медена земја“ на режисерите Љубомир Стефанов и Тамара Котевска. Ни помалку ни повеќе, тие освоија три награди на престижниот „Санденс“ во Парк Сити, Јута, за првпат во историјата на овој филмски фестивал со долга традиција зад себе. Со тоа тие на најдобар начин се надоврзуваат на кратката хронологија од почетокот на текстот, потврдувајќи дека оваа земја отсекогаш негувала квалитетни документаристи.
Од нигде никаде, без пожелна и вообичаена медиумска помпа, овие денови публиката беше во можност да го гледа новото остварување на режисерот Митко Панов, насловено „Сведок“, во еден, во најмала рака, чуден термин, во 15 часот во киното „Милениум“. Откако во неколку ситуации во минатото ми се случило во вакви термини „да бакнам врата“, откако бев единствениот заинтересиран за проекцијата, најпрво вчера утро културно се јавив на билетарата од каде ми објаснија дека „филм сигурно ќе има“, и откако ми беше загарантирано правото на проекција, во закажаниот термин дојдов, си купив билет, и како по обичај, единствениот со кого ќе ја делев салата, сè до моментот кога се отворија вратите, беше професорот Стефан Сидовски, со кого си направивме фин вовед во она што следува, и кој всушност ми објасни дека веќе одредено време токму тој термин, 15 часот, е резервиран за филмови од европската кинематографија, но дека посетата била минорна. За среќа, пред почетокот на проекцијата се појавија уште шест љубители на филмската уметност, и шоуто можеше да почне.
И покрај сите турбуленции околу 3-то издание на „КинеНова“, фестивалот сепак покажа став и понуди многу квалитетна програма. Еве неколку фотографии од „Q&A“ сесиите со драгите фестивалски гости, чие присуство и филмски остварувања предизвикаа интерес кај гледачите: Ѓорче Ставревски (Исцелител), Аница Добра (Специјален гостин), Симеон Венциславов (Ага), Анте Томиќ (Устав на Р. Хрватска), Мартин Иванов и Ивица Димитријевиќ (Копање), Оливера Ќорвезироска и Стефан Сидовски (промотори на „Филмски град“).
Жирито во состав Зеки Демиркубуз (режисер, Турција), се одлучи да ги даде трите награди од меѓународната конкуренција на само еден филм, бидејќи потполно се истакна со својот храбар пристап во сите овие аспекти. За импресивниот кастинг, за големото артистично и длабоко вистинито раскажување, за емотивниот импакт, наградите за Најдобро Сценарио, Најдобра Режија и Најдобар Филм одат кај рускиот филм „Блискост“ на Кантемир Балагов.
Жирито исто така оддава Специјално Признание за иранскиот филм „Без датум и потпис“ на Вахид Џалилванд, за мајсторскиот и минималистичен начин на кој раскажува една комплексна животна приказна.
Покрај изборот на филмовите во официјалната селекција, особена чест и задоволство ми беше кураторски да ги изберам филмовите од големиот Ингмар Бергман во рамките на „КинеНова“, со кои фестивалот се приклучи кон прославата „100 години од раѓањео на великанот“, која во 2018 се прославува насекаде низ светот. Голема благодарност до шведската амбасада која го поддржа овој проект и која се заблагодари што сосема поинаку пристапивме кон огромното филмско наследство кое магот го остави зад себе. Следи официјалниот текст во каталогот за „Бергман на КинеНова“ 😉
На 3. издание на „КинеНова“ селектирав осум филмови во трка за наградите. Еве ги основните информации за овие исклучителни остварувања, секое автентично и квалитетно на свој начин 😉
01.
Луксембург, Белгија, Германија/2017/107’
Гутланд (Gutland)
сценарио и режија: Говинда ван Меле (Govinda van Maele)
консултант на сценарио: Разван Радулеску (RazvanRadulescu)
Во овој рурален трилер, еден странец наоѓа засолниште во мало луксембуршко село. Како со текот на времето се интегрира во заедницата, тој открива дека не е единствениот кој сака да го сокрие своето минато. На трагата на бруталниот реализам во современото кино, филмот на ван Меле е одличен одговор на култниот „Догвил“ на Ларс фон Трир.
Во последниве години познатите режисерски имиња како да сакаат да не’ уверат дека како стареат, така се’ повеќе губат контакт со реалноста. Сведоци сме на еден куп остварувања во кои „бизарноста поради самата бизарност“ е во преден план, без никаков пардон кон публиката, која буквално треба да го истрпи нивното „авторско онанирање“ на големото платно. Да не наведувам имиња, но навистина е разочарувачки кога еден филмаџија, кој толку си го почитувал во минатото, одеднаш направил „пакт со ѓаволот“, почнувајќи да ни сервира разно-разни будалаштини, за кои ниту самиот тој не е сигурен за што (и кому му) служат.
Затоа, во последнава деценија новата енергија во филмот ја пронаоѓам во свежите сили на светската кинематографска мапа, во дебитантите, кои со своите први или втори остварувања знаат што сакаат, и иако почетници, на најдобар можен начин ги пренесуваат емоциите до нас, гледачите. Вообичаено тоа се мали приказни, односно, приказни за, условно, „малите“ луѓе, но со голем емотивен набој при претставувањето на нивните животни искушенија. На оваа линија се обидува да функционира и новиот скопски филмски фестивал „Киненова“, кој со две изданија зад себе сесрдно им отвора простор токму на новите филмски автори, кои штотуку треба да го дадат најдоброто од себе.
Едно од можните бегства од секојдневното лудило е гледањето на вториот дел на „Треинспотинг“ во кино. Впрочем, како и постојаното бегство на ликовите од себеси и од другите и во обете остварувања. Никој не веруваше дека еден ден Дени Бојл ќе сними продолжение на култниот филм од пред 20 години, што тогаш го гледавме по неколку пати во ноќниот термин, од 23 часот, во киното „Центар“. Се согласувам со одредени коментари дека продолжението може да им биде интересно исклучиво на фановите на оригиналот, иако вториот дел изобилува со флешбекови, како алка кон дејството пред 20 години и еден вид појаснување за новата генерација филмофили. Читај повеќе →
