Деновиве од печат излезе преводот на македонски јазик на романот.„Киклоп” од Ранко Маринковиќ, според многумина, еден од најдобрите хрватски романи во 20. век. Книгата е дел од популарната едиција “ПРОаЗА” на ИЛИ-ИЛИ. Оваа книжевна гозба со многузначности, од нејзиното првично објавување во 1965 година, никогаш не го загуби своето значење, а тоа е едно од мерилата за квалитетен роман – да биде свеж, модерен и релевантен и по шест децении од излегувањето од печат. 

Поминаа педесет години од објавувањето на еден од култните романи во 70-те години на минатиот век. Настанат на основите на слободарските движења една декада пред тоа, книгата на Роберт Пирсиг со своите ставови делува свежо и релевантно и ден-денес, неретко служејќи како референца во разни дебати (не само книжевни). Башка, издаден е во 1974-та, годината на моето доаѓање на овој свет, а кон тој период во книжевноста и воопшто, во уметноста, имам посебни чувства. Токму затоа периодов решив да му се навратам и да го препрочитам ова дело, и во продолжение ќе се обидам да објаснам зошто истото се’ уште е битно.

Пол Остер е мојот омилен американски современ писател. Се разбира дека ме погоди неговото заминување од овој свет на крајот од април минатата година. Неговиот последен роман „Баумгартнер“ беше објавен шест месеци пред неговата смрт, а белградската „Геопоетика“ на Бајац, која во изминатите две декади навремено ги објавуваше неговите дела на српски јазик, романот го објави неколку месеци по неговата смрт. Чудно е чувството кога знаете дека читате нешто што е обележано како „последно“, како нечија „лебедова песна“. Зад тоа зјае само празнината на белата хартија, па затоа возбудата и очекувањата се оправдано високи.

Романот „Кон светилникот“ објавен во 1927 година е едно од врвните дела на европскиот модернизам. Критиката го смета за најавтобиографски роман на Вирџинија Вулф, речиси психолошка поема. Во нејзините изјави за причините како дошла до точката да го напише ова дело, писателката вели дека се случил поради преголемата опседнатост со нејзините родители. Едноставно, и додека биле живи (мајка и’) и по нивната смрт (татко и’), таа вели дека „не можела да ги извади од нејзините мисли“. Но, откако го напишала „Кон светилникот“, таа опсесија исчезнала. Светилникот фигурира на кориците од мојот најнов роман „Ветрилиште“ како метафора за „враќањето дома“, таа вечна тема уште од Хомеровата „Одисеја“, и тоа беше доволна провокација да му се навратам на ова дело објавено пред речиси еден век.

Читањето на одличните романи на Јун Фосе (Нобелова награда за 2023 година) ме натера да се навратам на делата на најголемиот скандинавски писател Кнут Хамсун (роден на 4 август 1859 година), почнувајќи токму од неговата дебитантска книга. „Глад” е револуционерен роман прв пат објавен во 1890 година. Ова дело се смета за книжевно отворање на 20 век и важи за извонреден пример на модерна литература водена од психологијата. Според Исак Башевис Сингер, „Хамсун во секој поглед е татко на модерната книжевност“.