Балканот изобилува со тврдини кои најчесто служеле за одбрана во време на војна. Една од најпознатите на јадранското приморје е онаа во малиот и симпатичен град Сењ. Тврдината „Нехај“ одиграла важна улога во одвраќањето на Турците-Османлии од продирањето кон централна Европа, каде со статус на херои се стекнуваат познатите хрватски Ускоци.
На актуелниот филмски фестивал во Сан Себастијан, кој трае до 28 септември, традиционално, на отворањето беше доделена највисоката награда „Филм на годината“ на меѓународното здружение на филмски критичари „ФИПРЕСЦИ“. Годинашен лауреат е грчкиот режисер Јоргос Лантимос за неговиот филм „Poor things“, кој имаше фестивалска проекција вечерта по доделувањето на ова значајно признание.
Овој месец се прославуваат 860 години од изградбата на црквата и манастрискиот комплекс на падините на југозападно Водно, „Свети Пантелејмон“. „Се разубави овој храм на светиот и славен Великомаченик Пантелејмон со средства на господинот Алексеј Комнин, син на перфирородна госпоѓа Теодора во месец септември индикт 13 година 6673 (т.е. 1164 година, м.з.), при игуменството на Јоаникиј монах“, пишува на натписот на мермерниот надвратник помеѓу нартексот и наосот на црквата, потврдувајќи ги месецот и годината кога се отвориле вратите за сите патници-добронамерници во овој православен храм.
Нашата земја изобилува со водопади, небаре Нијагара е зад следниот агол. Смоларски, Колешински, Беловишки, Шарпланински, Дуф… еден грст водопади. Се надевам дека сте посетиле барем некои од нив. Карактеристика за сите е тоа што вообичаено пешачите по најчесто солидно трасираната патека, по одредено време стигнувате до целта… и потоа по истиот пат назад. Водопадите крај селото Камењане се нешто посебно. Таму го имате задоволството да уживате во природните убавини помножено со осум. Да, во еден ден, во една тура посетувате дури осум различни водопади, и сето тоа за краток период, така што имате доволно време да се опуштите и крај секој водопад троа да здивнете, воопшто не брзајќи. Се работи за чудо на природата за кое малкумина знаат, и во кое поради некомерцијалниот момент нема непотребна врева и гужва, па така ви останува само да го впиете сето она што во моментот ве опкружува, а тоа е природата која се заборавила од давање.
Педесет и две години по нејзиното завршување, шаховската олимпијада во Скопје и понатаму останува една од најголемите спортски манифестации одржани во нашата метропола. Од 18 септември до 13 октомври 1972 година, Скопје бил светскиот центар на шахот, каде истовремено, и за прв пат, се одржале и машката (јубилејна, 20-та) и женската (5-та) шаховска олимпијада. Поради добрите искуства, оттогаш олимпијадите во двете конкуренции се организираат истовремено.
Вчера астронаутите на Polaris dawn го направија првиот spacewalk на приватен човечки екипаж во вселената, со што влегоа во историјата. Управуванa од Space X, ракетата движејќи се во елиптична орбита ги оддалечи астронаутите 1400 километри од Земјата, што е најдалеку уште од времето на програмата „Аполо“ на НАСА. Тие минаа низ делови од радијациониот појас „Ван Ален“ за да ги проучат здравствените ефекти од вселенското зрачење врз човечкото тело. Подоцна во мисијата, екипажот ја изведе првата комерцијална вселенска прошетка. 30-годишната Сара Гилис е најмладата личност која учествувала во вселенска прошетка досега. Честитки!
Со задоволство објавувам дека утре од печат ќе излезе преводот на книгата „Граница“ од Капка Касабова. Таа е една од ретките авторки која со возбуда ја читам и препрочитувам, затоа што нејзината документаристичка проза е пишувана во традицијата на најдобрите автори во овој жанр: од легендарниот Ришард Капушќински, преку Нобеловката Светлана Алексиевич, па се’ до новата генерација (полски) писатели кои милуваат да пишуваат во овој жанр, споменувајќи го на ова место омилениот Мариуш Шчигел. По одличниот прием на „Кон езерото“, од англиски на македонски јазик, во превод на Бранислав Мирчевски, книгата ја објавува „ИЛИ-ИЛИ“ во рамките на едицијата „На пат“.
„Помалку е повеќе“ е сензибилитет што многу го почитувам во било која уметност. Во книжевноста – со малку зборови да кажеш многу повеќе за комплексноста на животот; во филмот – со малку средства да креираш цел еден нов, паралелен универзум; во музиката – со малку ноти да го предизвикаш на двобој совршенството на тишината… Сето ова важи и за фотографијата како уметност: вештото око на фотографот да долови онолку работи во кадарот колку што се доволни за приближување до едноставноста на зен состојбата. Во овој прилог правиме избор на фотографии од групата едноставно насловена „Minimal photos“, каде различни фотографи од целиот свет ни го носат светот на дланка – во минимална форма. Уживајте 😉
Претпоставувам дека секој читател што ревносно ја следи книжевноста добро знае што претставува НИНовата награда „Роман на годината“, која го прослави 70-иот роденден. И после сите случувања, реакции и контраверзи во изминатите десетлетија, оваа награда го задржа своето реноме и понатаму претставувајќи репер за квалитетна литература. Од моето скромно следење на наградените романи, во последниве години можев да забележам дека членовите на жирито беа прилично отворени и либерални, неретко наградувајќи романи кои си поигруваат со жанровите, и токму во тој импулс лежи храброста да се препознаат новите тенденции во книжевноста, за разлика од повеќето уредници во домашните издавачки куќи чие чувство не е далекусежно, туку во рамките на очекуваното и најчесто – здодевното. Актуелен добитник на „НИНовата награда“ за книга објавена во 2023 година е писателот Стево Грабовац за романот „По забавата“, во издание на „Имприматур“. Ова е едно од можните доживувања на овој стилски едноставен, но истовремено комплексен концепсиски роман.
