Поминаа педесет години од објавувањето на еден од култните романи во 70-те години на минатиот век. Настанат на основите на слободарските движења една декада пред тоа, книгата на Роберт Пирсиг со своите ставови делува свежо и релевантно и ден-денес, неретко служејќи како референца во разни дебати (не само книжевни). Башка, издаден е во 1974-та, годината на моето доаѓање на овој свет, а кон тој период во книжевноста и воопшто, во уметноста, имам посебни чувства. Токму затоа периодов решив да му се навратам и да го препрочитам ова дело, и во продолжение ќе се обидам да објаснам зошто истото се’ уште е битно.

Не знам зошто, но првата асоцијација за Загреб отсекогаш ми била „Крлежа“. Веројатно сеќавања на некои минати времиња. Затоа, за време на мојата минатогодишна еднонеделна посета на хрватската метропола, решив дел од времето да му го посветам на книжевниот великан, посетувајќи ја неговата куќа во која го поминал поголемиот дел од животот, и во која на крајот и починал. Денес таа е музеј отворен за посетителите. Ми се чинеше возбудливо да се биде во просториите каде тој пишувал, да се види кои книги ги содржи неговата домашна библиотека, да се помириса застоеноста на тој стар мебел во вилата на влезот од прекрасниот парк „Тушканац“… Има нешто кај книжевниците од стар ков што привлекува, што е дел од таа стара школа чии вредности се универзални, кои денес речиси и да не постојат. Желбата за нурнување барем за момент во тој недопирлив свет си е сосема легитимна желба, но… Секогаш постои едно „но“!

Пол Остер е мојот омилен американски современ писател. Се разбира дека ме погоди неговото заминување од овој свет на крајот од април минатата година. Неговиот последен роман „Баумгартнер“ беше објавен шест месеци пред неговата смрт, а белградската „Геопоетика“ на Бајац, која во изминатите две декади навремено ги објавуваше неговите дела на српски јазик, романот го објави неколку месеци по неговата смрт. Чудно е чувството кога знаете дека читате нешто што е обележано како „последно“, како нечија „лебедова песна“. Зад тоа зјае само празнината на белата хартија, па затоа возбудата и очекувањата се оправдано високи.

Во средношколските денови, освен задолжителните книги чие читање повеќе предизвикуваше отпор отколку возбуда (со чест на исклучоците!), во книжевноста баравме нешто што ќе ја заскокотка нашата фантазија, што ќе не’ однесе на места на кои дотогаш не сме биле. Го откривме Чарлс Буковски со сета негова валкана чистина, но тој свет на тие години како да ни беше недофатлив. Возбудлив, но недофатлив. И тогаш во фокусот ни влета Хенри Милер. Американец, но во Париз. „Светот на сексот“ и „Мирните денови на Клиши“ беа читани и препрочитувани по сто пати, а потоа нуркавме и низ дневниците на неговата голема љубов Анаис Нин. На тој начин Хенри и Џун и Хуго и Анаис, овековечени и на филмското платно од режисерот Филип Кауфман, станаа нашите вистински еротски херои.