Кон „Крај-пат“ од Игор Анѓелков; пишува: Александра Јуруковска
Читањето на романот „Крај-пат“, кој има поднаслов „off the road приказна“, личи на возење (можеби со мотоцикл) низ навидум познат терен, но во моментот кога ќе и’ се препуштите на сигурноста, тогаш наидувате на свиок кој вe води во нов жанр, во нова епизода кадешто може да се оживее и мртов човек и одеднаш од роман за растењето влегувате во еден вид модерна и урбана егзистенцијалистичка проза, напишана во лесен и лежерен манир
Со маркетиншкиот потег на продуцентите на „Матрикс“ третото и последно продолжение истовремено да го прикажат во стотици градови ширум светот, вклучувајќи го и Скопје, глобализацијата не само што зема се’ поголем замав и ја разработува машинеријата, туку се обидува и да ни го наметне својот ритам на егзистирање. Но, по гледањето на филмот, сепак сфаќаме дека трилогијата во филмската терминологија означува заокружување на успешниот почеток, а останатото понатаму е само машина за правење на пари, матрица многу пати апсолвирана досега.
Пет години беа потребни да се расипе впечатокот и да се упропасти една интересна идеја, која во времето кога се појави, претставуваше вистинско освежување. Филмот „Такси“ кој се најавуваше како ново остварување под покровителство на продуцентската куќа на големиот Лик Бесон, во 1998 година не само што беше најуспешна француска комедија, туку успеа да ги поднасмее и студените Британци, нарцисоидните Американци и останатата публика ширум светот. Французите уште еднаш покажаа дека нивната кинематографија во последните десет години и тоа како е витална, произведувајќи филмови и со уметнички и со комерцијален карактер, за момент засенувајќи ја доминацијата на Холивуд.
Легендарниот комичар Џери Луис веќе десетина години има свој достоен наследник во Канаѓанецот Џим Кери. По толку многу гримаси и успеси, почнувајќи од 1994 со „Глупавиот и поглупавиот“ и „Ејс Вентура – детективот за миленичиња“, тешко дека титулата на Кери како најпопуларен комичар на светот ќе биде загрозена од некого во догледно време. По излетите во неколку „сериозни“ улоги во филмови како „Шоуто на Труман“ (1998) и „Човек на месечината“ (1999), комичарот повторно соработува со режисерот Том Шедијак, со кого го снимија мега-успешниот „Лажго, лажго“ пред шест години. Иако приказната за бескрупулозниот адвокат кој одеднаш „се разболува“ од зборување на вистината изгледаше поразиграно и покомпактно, и нивното ново чедо, „Семоќниот Брус“, е комедија која наиде на одлични критики и реакции, и дефинитивно е еден од најкоментираните и најгледаните филмови во годинава што изминува.
Вклучувајќи го и последниот филм на режисерот Дејвид Твој, „Под површината“, во последниве три години Холивуд не’ опседна со исто толку, помалку или повеќе, успешни „подводни“ филмови. Се’ започна со раскошната екранизација на класичната приказна на Жил Верн за капетан Немо и неговиот Наутилус во далечната 1954 година, прекрасната Дизни продукција „20 илјади милји под морето“, за да продолжи со „Подморница“ (1981) на Германецот Волфганг Петерсен, во кој се прикажува тешкиот живот на германската посада во Втората светска војна, зачинета со црн хумор и фантастична музика, како и со „Црвениот октомври“ девет години подоцна, првиот од серијата филмови според романите на Том Кленси за херојот Џек Рајан (Алек Болдвин).
Дваесет години по трејдмарк улогата во „Блејдранер“, актерот Харисон Форд повторно се враќа на големото платно во улога на полицаец, но не како истребувач на роботи, туку како холивудски џандар кој треба да ги разреши убиствата во овој, за многу загубени души, град на соништата. Но одговорот на загатката лежи во тоа што Гавилан, ликот што тој го толкува, е вистинска иронија на сето она што во сите години наназад претставуваше Декард за голем број на фанови. Тој е едноставен „холивудски“ полицаец со три разводи зад себе, со куп долгови врз грбот, обидувајќи се сето тоа да го надополни со работа во областа на недвижностите. Но и таму не му оди баш сјајно. Ова го потврдува одличниот потег на Форд кога ја прифатил оваа улога, бидејќи зборува за неговиот либерален став кон филмскиот занает, бидејќи не секој актер би прифатил да се иронизира самиот себе.
„Четирите пердуви“ е адаптација на истоимениот роман на Мејсон, четиво што ја доживува петтата филмувана верзија на големото платно, по двата неми филма (1915 и 1928), верзијата на Золтан Корда од 1939-та и ТВ филмот од 1977 година. Напишана во 1902 година, приказната нуди универзална тема, во која се испреплетени воениот еп, романсата и англофилството, истакнувајќи ги, пред се’, индивидуалниот дух, љубовта и пријателството.
Во Холивуд ништо ново: приказната со масовните стрип-екранизации продолжува како резултат од недостигот на добри сценарија и издржани стории. Овој пат сме сведоци на една малку поинаква приказна која претставува одлична идеја, но само во рамките на стрипот, а не и на големото платно. Токму затоа во првиот дел од текстот поголем простор ќе му отстапиме на Алан Мур, човекот чие стрип-сценарио излуде многумина, и заедно со цртежите на неговиот соработник и пријател Кевин О’Нил, ги принудија филмските продуценти да водат борба помеѓу себе околу прашањето кој побргу ќе го купи тоа „шарено“ парче хартија за да го пренесе на сребреното платно.
Една од најзначајните фигури на европскиот авторски филм во изминативе декади е Кшиштоф Кишловски, режисерот што во културно наследство ни ги остави фантастичниот „Декалог“ од неговата рана, полска фаза, и трилогијата „Три бои“ работена во Франција. Неговата прерана смрт во 1996 година, на 55-годишна возраст, го спречија и понатаму да ни ги раскажува своите прекрасни приказни на големиот екран. Едно од неговите последни сценарија, дел од новата (нереализирана) трилогија, која освен актуелниот „Рај“ требаше да ги содржи и Дантеовите „Пекол“ и „Чистилиште“, за жал, остана недовршено. Меѓутоа, неговиот добар пријател и долгогодишен соработник, сценаристот Кшиштоф Пишевич, седна и ја доврши креативата.
Во последниве години јавна тајна во круговите на холивудската високобуџетна продукција е дека одамна не се појавило некое добро сценарио кое ќе ја воодушеви широката публика, дури и онаа со порафиниран вкус. Затоа, по линија на помал отпор, се’ поголем е бројот на филмови кои се или римејк на некој славен наслов од минатото, или, според новиот тренд, проекти кои биле успешни телевизиски серии. Токму од тој фолдер е извлечен и „Чарлиевите ангели“, чиј прв целовечерен дел се појави пред три години, за продолжението, по некој логичен след на настаните, да го добие ова лето.
