Синоќа, на затворањето на 28 издание на Интернационалниот филмски фестивал за деца и млади „Шлингел“ беа доделени наградите за најдобрите. На фестивалот во Кемиц од 23 до 30 септември беше прикажан 171 филм, а за најдобрите одлучуваа десетина жирија во разни секции. Беше прекрасно да се присуствува на фестивалот полн со детска радост и младешка енергија, и затоа „Шлингел“ се смета за еден од најзначајните фестивали за младите во Европа.
Многу ми е драго што од 23 до 30 септември сум дел од ФИПРЕСЦИ жирито на 28-то издание на филмскиот фестивал во Кемниц, Германија. Другите двајца членови се колегите филмски критичари Холгер Твеле (Германија) и Хозе Солис (Хондурас/Шпанија). Голем предизвик е да се погледнат филмовите кои третираат теми што ги засегаат децата и младинците, оние во чии раце е иднината на оваа планета, бирајќи го најдобриот меѓу нив.
Минатата седмица присуствував на хрватската премиера на новиот филм „Asteroid city“ на режисерот Вес Андресон. Кај нас дистрибутерите се’ уште се во длабока сиеста. Летното кино „Бачвице“ во Сплит беше совршена платформа за гледање на едно вакво специфично остварување на големиот екран, додека паралелно ги слушате брановите на Јадранското море, звукот на авионите кои на 5-10 минути полетуваат и одлетуваат од сплитскиот аеродром, а повремено се појавуваа и светлата на понекој дрон. Дрон!? После гледањето на филмот, не бев веќе сигурен во тоа 😉
Во период кога на светот повторно му се заканува можна нуклеарна катастрофа само доколку нечии налудничави прсти (не)намерно го стиснат црвеното копче, режисерот Кристофер Нолан решава да не’ потсети на животната приказна на творецот на нуклеарната бомба, Роберт Опенхајмер, чиј изум беше употребен за дефинитивен крај на Втората светска војна, откако Јапонија капитулираше. Обидувајќи се да „избоксира“ со аргументите „за“ и „против“, филмот снимен според биографскиот роман „Американски Прометеј“ на Каи Б’рд и Мартин Шервин, кои го потпишуваат и сценариото заедно со режисерот, не’ води на тричасовно патување преполно со незаборавни реплики и успешни визуелни решенија.
Луѓето заминуваат од домот поради разни причини: економски, социјални, политички, еколошки… поради подобра животна средина, подобри услови за работа, подобра иднина за поколението… но, за жал, и поради војна. Воените мигранти одамна станаа наша реалност, и нивната интеграција во новите контексти е еден од најголемите предизвици на современието во кое живееме. Токму со оваа горлива тема во својот најнов филм се зафатил и генијалниот режисер Кен Лоуч, кој во соработка со сценаристот Пол Лаверти, во последниве неколку децении ни ги „подарија“ најдобрите социјални драми на големиот екран. Многумина велат дека ова му е последен филм на британскиот ветеран, но знаејќи ја неговаа упорност и возбуда секогаш да се фаќа во костец со проблемите на современиот човек, ништо чудно да видиме уште некое негово остварување во годиниве што следат, само ако го послужи здравјето.
Еден од највозбудливите филмови прикажани на 22-иот „Синедејс“ дефинитивно беше новото остварување на рускиот режисер Александар Сокуров, кој по седумгодишен пост се враќа на големиот екран. Ученикот на Тарковски кого го сакаме поради неговите ремек-дела „Мајка и син“, „Руска арка“, „Татко и син“, „Александра“, „Фауст“… повторно се враќа на својата стара пасија, „поигрувањето“ со историските фигури, како и во неговата антологиска трилогија од почетокот на милениумот, „Молох“, „Бик“ и „Сонце“, каде ги „разголува“ Хитлер, Ленин и Хирохито на начин дотогаш невиден во филмската, и воопшто, во историјата. Овој пат на сцената ги имаме креаторите на човековата судбина во 20 век: Сталин, Хитлер, Мусолини и Черчил, а во споредни улоги се појавуваат Наполеон и Исус Христос.
Синоќа бев позитивно испровоциран од ФБ постот на Оливера Ќорвезироска, која пред една декада беше една од ретките уредници кои со драго срце отстапуваа простор за филмски осврти во печатен медиум, за разлика од денешната ситуација, кога филмските рецензии тук-таму можат да се прочитаат на одредени портали, блог-страници и специјализирани „проекти“ кои ја третираат седмата уметност, а всушност се само начин за преживување на годината. Интересно, Ќорвезироска најпрво не го препорача филмот за гледање, и покрај потенцираната брилијантност на хрватскиот филм, актуелен добитник на три „Златни арени“ во Пула, а потоа се предомисли бидејќи вакво ремек-дело навистина мора да дојде до поширок круг на луѓе, бидејќи зборува за суштинските човекови проблеми. Впрочем, како што таа подоцна допиша во самиот пост: „Филмот отвора толку длабока тема за менталното здравје на „нормалните“ луѓе, за депресијата за која се молчи додека се зборува и се дере за триста глупости, додека неважното ни се наметнува како најважно, додека светот се распаѓа од погрешност во сите пори на општеството“. Право во центарот!
По редицата анимирани проекти, меѓу кои најуспешен е серијалот „Светот на Биби“, а во очекување на амбициозниот „John Vardar vs The Galaxy“ кој уште од 2017 година се најавува како првиот македонски анимиран игран филм и најголемиот копродукциски анимиран проект на Балканот досега, режисерот Гоце Цветановски деновиве ни го претстави својот прв долгометражен филм насловен „Бизнисот на задоволството“. Македонската премиера на ова остварување се случи на затворањето на „Синедејс“, а пред тоа филмот, за загревање, беше прогласен за најдобар долгометражен филм на фестивалот „Во палатата“ во Софија, каде што ја имаше и светската премиера.
Германскиот режисер во последниве две декади си игра падни-стани со својата кариера, но тоа е разбирливо поради возраста и различните интереси и ангажмани од кои беше дел во новиот милениум. Тој брилјираше со двата документарни филма: „Пина“ (2011) посветен на славната сонародничка, кореографката Пина Бауш, како и со „Солта на Земјата“, приказна за фотографот Себастајо Салгадо кој четириесет години го архивирал животот во скриените катчиња на земјината топка. И кога нештата веќе беа јасни, мислејќи дека тоа е жанрот преку кој германскиот мајстор ќе се изразува до крајот на кариерата, бидејќи, и покрај неколкуте обиди, не сними добар игран филм уште од „Пукање во Палермо“ (2008), еве го стариот добар Вендерс, онаков каков што го знаеме уште од времето кога Миро (Мирослав Поповиќ) во симпатичното кино во Музејот на современа уметност во Скопје, на средината од 90-те години на минатиот век, организираше ревија на неговите генијални остварувања од 70-те и 80-те години, и кога Вендерс на скопските љубители на седмата уметност им влезе под кожата.
Оваа постпандемиска 2023 година започна со премиерата на првиот од неколкуте продолженија на „Аватар“ на Џејмс Камерон, со што влезе во фолдерот „филмски серијали“ какви што филмската индустрија милува да негува со децении наназад. Трендот продолжува и летово со премирата на новото, петто продолжение на авантурите на омилениот археолог и авантурист на големото платно, Индијана Џонс, чија светска премиера се случи на годинашното издание на престижниот филмски фестивал во Кан. Организаторите ја искористија шансата и на 80-годишниот ветеран му ја доделија „Почесната Златна Палма“ за животно дело.
