По распаѓањето на Советскиот сојуз, дотогаш моќната кинематографија, како спротивност на западната во секоја смисла, почна да се губи од сцената, пред да се појават неколку квалитетни режисерски имиња кои на рускиот филм му дадоа нов, свеж здив. Предводник на новата генерација руско кино дефинитивно е Александар Сокуров, чии прекрасни остварувања имаме можност да ги видиме, пред се’, на домашните филмски фестивали (во Скопје и Битола), а во последниов случај со „Александра“ и на „Синедејс“.

Во ситуација кога домашните кино сали (оние неколку што останаа) мораат да преживеат водејќи едноставна политика која гласи „проекција единствено на исплатливи блокбастери“, прекрасен момент е кога изморениот гледач на репертоарот ќе наиде на филм кој не припаѓа во тој фолдер. Оваа констатација особено добива на значење во случајот со „Немир“, наслов за кој дури и добар филмофил не поседува речиси никакви информации. На крајот, на радост на тие неколку десетици кино-посетители што ќе го видат филмот, ќе излезе дека вредело да се одвои малку повеќе од еден ипол час, бидејќи овој норвешки филм е изненадувачки добар полициски трилер, со оглед на тоа што не сме навикнати од Скандинавскиот полуостров да гледаме филмови токму од овој жанр.

По долги години во фиока, чекајќи ја милоста на продуцентите на „Мирамакс“, адаптираното сценарио на прекрасниот роман „Читачот“ на германскиот писател Бернхард Шлинк, конечно, ќе ја види светлината на денот. Холивудските могули, браќата Вајнштајн, решија да го одврзат ќесето и да вложат во овој култен наслов, не чекајќи го веќе првично планираниот режисер, оскаровецот Ентони Мингела, кој со години не најде време да му се посвети на овој проект. Достојната замена лежи во името на талентираниот Стивен Далдри, кој зад себе нема многу снимени филмови, но насловите како „Осум“ (1998), „Били Елиот“ (2000) и „Часови“ (2002) се доволно добри референци за неговиот несомнен квалитет.

Уште на почетокот, за да бидеме на чисто, да разјасниме еден несомнен факт: данскиот режисер Ларс фон Трир е „последното големо нешто“ што му се случува на европскиот филм. Како ко-автор на „Догме-95“ манифестот, заедно со сонародникот Томас Винтерберг, овој перманентен провокатор со филмски слики отвори ново поглавје во скандинавската кинематографија, овозможувајќи и’ на една цела нова генерација филмаџии, со помош на догме-начелата (снимање исклучиво на локации, со камера од рака, со природно светло и со натуралистички звук) да ги реализираат своите остварувања за кои одамна сонувале.

Малкумина европски режисери можат да се пофалат со конзистентност во својата работа. Еден од нив доаѓа од земја со мала кинематографска традиција, Австрија, но со текот на годините стекна култен статус кај голем круг филмофили кои преферираат вистинско кинематско искуство, а не евтини холивудски лимонади. Михаел Ханеке зад себе има веќе девет целовечерни филмови, вклучувајќи го и актуелниот насловен „Скриено“, кој својата промоција ја доживеа во Кан.

На мое големо задоволство, на филмскиот фестивал „Браќа Манаки“ во Битола имав чест да се сретнам и да поразговарам со Кристијан Бергер (Christian Berger), снимателот на неколку фантастични европски филмски остварувања. Неговиот благороден карактер ми овозможи фино да се опуштам и со него да промуабетам за многу нешта кои ме интересираа, особено за неговата соработка со култниот режисер Михаел Ханеке (Michael Haneke)

Пет години беа потребни да се расипе впечатокот и да се упропасти една интересна идеја, која во времето кога се појави, претставуваше вистинско освежување. Филмот „Такси“ кој се најавуваше како ново остварување под покровителство на продуцентската куќа на големиот Лик Бесон, во 1998 година не само што беше најуспешна француска комедија, туку успеа да ги поднасмее и студените Британци, нарцисоидните Американци и останатата публика ширум светот. Французите уште еднаш покажаа дека нивната кинематографија во последните десет години и тоа како е витална, произведувајќи филмови и со уметнички и со комерцијален карактер, за момент засенувајќи ја доминацијата на Холивуд.

„Четирите пердуви“ е адаптација на истоимениот роман на Мејсон, четиво што ја доживува петтата филмувана верзија на големото платно, по двата неми филма (1915 и 1928), верзијата на Золтан Корда од 1939-та и ТВ филмот од 1977 година. Напишана во 1902 година, приказната нуди универзална тема, во која се испреплетени воениот еп, романсата и англофилството, истакнувајќи ги, пред се’, индивидуалниот дух, љубовта и пријателството.

Една од најзначајните фигури на европскиот авторски филм во изминативе декади е Кшиштоф Кишловски, режисерот што во културно наследство ни ги остави фантастичниот „Декалог“ од неговата рана, полска фаза, и трилогијата „Три бои“ работена во Франција. Неговата прерана смрт во 1996 година, на 55-годишна возраст, го спречија и понатаму да ни ги раскажува своите прекрасни приказни на големиот екран. Едно од неговите последни сценарија, дел од новата (нереализирана) трилогија, која освен актуелниот „Рај“ требаше да ги содржи и Дантеовите „Пекол“ и „Чистилиште“, за жал, остана недовршено. Меѓутоа, неговиот добар пријател и долгогодишен соработник, сценаристот Кшиштоф Пишевич, седна и ја доврши креативата.